کیفیت استقرار مدارس یکی از عوامل بسیار مهم آموزشی است. وچون اثرات قابل توجهی درروحیه دانش آموزان وسطح یادگیری، آموزش دارد باید براساس موازین علمی و فنی مورد توجه قرار گیرد یکی از عوامل مؤثر در کیفیت استقرار مدارس، ایتدائی طراحی اقلیمی ویا همسازی استقرار فضای آموزشی با عناصر وویژگیهای اقلیمی است. ساختمان های آموزشی به دلیل ویژگی کاملأ متفاوتی که از نظر زمان اشتغال فضا، نسبت به ساختمانهای مسکونی مخصوص دارند بهنحو متفاوتی تحت تأثیر شرایط اقلیمی قرار می گیرند. شناخت پتانسیل های اقلیمی وطراحی ساختمان مطابق با شرایط اقلیمی از عمده ترین مسایل  استقرار مدارس بوده است. به منظور حصول به هدف اصلی درقالب فعالیت های میدانی اقدام گردید. جهت جمع آوری داده های مورد نیاز به فضای آموزشی مقطع تحصیلی بخش کوچصفهان شهرستان رشت مراجعه گردیده وسپس توصیف وتجزیه وتحلیل اطلاعات جمع آوری شده پرداخته شد. این پژوهش پنچ فصل مشتمل برکلیات تحقیق، مبانی نظری تحقیق، مواد روش، یافته های تحقیق، نتیجه گیری وپیشنهادات، است که جداول ونمودارهای زیادی استفاده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول   کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1. بیان مسئله و سوال تحقیق

 

ساخت وساز فضای آموزشی یا براساس اجباری وطرح قبلی موجود انجام پذیر است که در حالت اول شرایط مناسب تر جهت یادگیری وبالا بردن سطح کیفی وصرف جویی درهزینه ها و به هدر نرفتن نیرو انرژی لازم خواهد بود از طرفی در حالت دوم به احتمال زیاد فضای مناسب وآسایش کافی جهت تربیت وتعلیم صورت نگیرد ونیروی انسانی به هدر می رود. تنوع آب وهوای ایران وعناصر اقلیمی آن شرایط مناسب آموزشی راهمواره با مشکل مواجه کرده است تنوع در عناصر آب وهوایی از یک طرف برای انسان نامطلوب بوده واز طرف دیگر نقش مهمی در ناسازگاری با شرایط مهم آموزشی دارد فضای آموزشی باید به نوعی طراحی وساخته شودکه دردسترس وقابل اجرا باشدواز طرفی بتوان تأثیر اقلیم را تا حدودی تعدیل ببخشد. کوچصفهان درشرق شهرستان رشت قرار دارد دارای شرایط آب وهوایی متنوع است طراحی فضای آموزشی برگرفته از برنامه ریزی قبلی یا بر اساس اجباری بودن طراحی قبل صورت گرفته است. درحالت اول شرایط مناسب تر ولی درنوع دوم ممکن است فضای مناسب وآسایش کافی برای یادگیری صورت نگیرد وموجب به هدر رفتن نیروی انسانی گردد هدف ما شناخت همسازی فضای آموزشی از لحاظ اقلیم وعناصر آن وبررسی شرایط مناسب فضای آموزشی وتأثیر اقلیم برآن است.

 

در این تحقیق سعی شده است که پاسخ های مناسبی به سوال زیر داده شود.

 

1- آیا رابطه ای بین عناصر اقلیمی وفضاهای آموزشی ازنظر معماری در بخش کوچصفهان وجود دارد؟

 

 

 

 

1-2. بیان ضرورت واهمیت تحقیق

 

چنانچه درطرح مسأله مورد پژوهش بیان گردید. تحولات دموگرافیک به همراه تغییروتحولات اجتماعی واقتصادی و… افزایش تقاضای آموزشی عمومی را بدنبال داشته است. واین تحولات بخصوص درمراحل اولیه با نابه هنجاری ها درسیستم ساخت وساز مدارس همراه بوده است نمد این پدیده درکلیت عرصه فضایی استان درساختار فضایی کالبدی فضاهای آموزشی به وضوح مشهود می باشد. لذا با مدنظر قرار دادن وضعیت مذکوردلایل مرتبط با ضرورت انجام این پژوهش به شرح زیرمی باشد.

 

• آموزش وپرورش بعنوان زیر بنایی ترین بخش، درطراحی آتی ساختار اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی هرجامعه ای محسوب می گردد. برای این که بتواند به ایفای نقش خود درساختارتحولات موفق گردد، نیازمند پرورش فکری وذهنی کودکان ونوجوانان بعنوان بزرگترین منبع توسعه می باشد، واین مهم نیازمند به فضاهای مناسب با مدنظر قراردادن کلیه اصول ومعیارهای طراحی از جمله طراحی مناسب با ابعاد انسانی می باشد.

 

• اگرفضاهای آموزشی به مانندهرگونه فضای زیستی از اصول ومعیارهای اقلیمی تبعیت نکند عرضه های اقتصادی حاصل از انرژی به حداقل کاهش می یابد.

 

• علاوه برعامل صرفه انرژی درصورت قرارگرفتن فضاها دراماکن که به لحاظ اشراف مکان مشکل وموانع مواجه باشد اثرات منفی دربهره مندان خواهد داشت

 

• از دیگر دلایل مرتبط با ضرورت این پژوهش کیفیت پایین بهره برداری، واثرات منفی اقلیمی برسیستم سازه ها وبالابردن استهلاک ونگهداری بناو… می باشد. باتوجه به مطالب بیان شده درخصوص ضرورت پرداختی چنین پژوهش دلیل عمده مرتبط با این پژوهش را می توان به فرایندهای یادگیری مرتبط داشت که درصورتیکه فضای آموزشی همساز با اصول ومعیارهای اقلیمی طراحی نشده باشد فرایند یادگیری به حداقل کاهش می یابد واین مسئله موجب به هدر رفتن منابع مالی وانسانی درجامعه خواهد گردید. براساس عوامل برشمرده شده است. انجام چنین پژوهش ضرورت عام والزامی خواهد بود.

 

 

1-3. اهداف تحقیق

 

علمی:

 

• شناخت عوامل مؤثر درآب وهوای حاکم برآن وآشنایی با اقلیم

 

• استفاده از روش های صحیح واستفاده از امکانات موجود

کاربردی

 

• بکارگیری عوامل شناخته شده وشناخت تأثیرآن برانسان ویادگیری.

 

• کمک به طراحی وبرنامه ریزی جهت ایجاد شرایط مناسب فضای آموزشی در دوره ابتدایی.

ضرورت های خاص تحقیق:

 

• شناخت نقش عناصر اقلیمی درطراحی وبرنامه ریزی شرایط مناسب فضای آموزشی جهت ایجاد آسایش روحی. روانی یادگیرنده وبالا بردن درصد یادگیری.

 

 

1-4. فرضیه تحقیق

 

• بین شرایط اقلیمی وفضای آموزشی کوچصفهان همسازی وجود دارد.

 

• فضای آموزشی دوره ابتدایی در کوچصفهان بیشترین تأثیر را از درجه حرارت و رطوبت می بیند.

 

 

 

 

 

1-5. روش تحقیق

 

الف – نوع روش تحقیق:

 

توصیفی – تحلیلی با بهره گرفتن از روش های ترکیبی وآماری، میدانی با بهره گیری از روش مشاهده

 

ب- روش گردآوری اطلاعات( میدانی، کتابخانه ای وغیره) :

 

از داده های گردآوری شده جهت رسیدن به اهداف تحقیق استفاده شده است.

 

منابع اسنادی شامل نقشه های موضوعی- بررسی توصیفی وکتابخانه ای استفاده از داده های میدانی برای تکمیل پژوهش.

 

پ: ابزار گردآوری اطلاعات:                                                                                       

 

با توجه به نوع پژوهش که از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه و فرمهای برداشت میدانی استفاده گردیده است، فرم برداشت میدانی بیشتر حاوی سوالاتی بوده است که نیازمند برداشت فیزیکی- کالبدی وفضایی بوده است. واز آنجائیکه بسیاری از ویژگی های کیفی نیازمند به حضور حداقل سالیانه محقق بوده است تا در شرایط متفاوت تغییرات اقلیمی اثرات آن را بر فضاهای آموزشی مورد مشاهده قرار دهد وبعلت محدودیت زمانی چنین مهمی امکان پذیر نبوده لذا از روش مصاحبه توسط پژوهشگر وتکمیل پرسشنامه توسط مدیران ومسؤلان مدارس، استفاده گردیده است، سوالات تشکیل دهنده از نوع سوالات باز وبسته طراحی گردیده است، (نمونه ای از آن در بخش پیوستها آمده است). براساس بهره گیری از تحقیقات قبلی استوار است مشاهده میدانی- استفاده از بانک اطلاعات موجود- مصاحبه با صاحب نظران- جدول، نمودار، شبکه های کامپیوتری.

 

ت: روش تجزیه وتحلیل اطلاعات:

 

ابتدا آمار واطلاعات از سازمان هواشناسی دریافت وپس از بررسی ومطالعات میدانی وکتابخانه ای جهت تجزیه وتحلیل اصلاعات با توجه به متغیرهای پژوهشی به روش توصیفی واستنباطی جهت اندازه گیری شاخص های مورد نیاز انجام می گیرد وکلیه مراحل تجزیه تحلیل آماده با کامپیوتر با از جمله نرم افزارهای  Excel- Arc- Gis  طراحی شده است.

 

 

 

1-6. پیشینه تحقیق

 

در داخل کشور کتاب ها وپایان نامه های متفاوتی با اشاره به شرایط اقلیمی متفاوت درکشور تهیه وتنظیم شده اند. برخی از این تحقیقات عبارتند از کتاب« اقلیم وآسایش درساختمان توسط جمشید ریاضی درسال 1356» کتاب اقلیم ومعماری درسال 1382 توسط مرتضی کسمایی؛ حبیب الله ثابتی در سال 1368 با کتاب «بررسی حیات اقلیمی ایران» کتاب انسان طبیعت و معماری توسط نازنین گلچرور فرد و بسیاری از کتاب‎های متنوع دیکر در خارج از کشور دراین زمینه تحقیقات مفصلی انجام شده  که برخی از آن تحقیقات باعث ارائه ی جداول و نمودار قابل ارزیابی تبدیل شده اند. کتاب معماری برونگرا، دکتر معماریان، 1376 به بررسی ویژگی های این معماری نمونه هایی از معماری گیلان را معرفی نموده است.

 

 

 

 

          با رشد جمعیت شهری و نوسازی در شهرها و افزایش سطح درآمد شهرها نسبت به روستاها ، سیل عظیم جمعیت از مناطق روستایی به نواحی شهری هجوم آوردند . بنابراین این مهاجرت باعث شد مناطق مملو از جمعیت در شهرها ایجاد شود و در بعضی از مناطق شهر همانند حاشیه های شهرجمعیت بیشتری  ساکن شوند . در واقع می توان گفت در حال حاضر نوعی بی تعادلی در ساختار شهرها به وجود آمده است که رشد افقی شهرها ، رشد سرطان گونه آن ها ، فرسوده شدن برخی از بافت های شهری و خالی شدن این سکونت گاه ها بدلیل انواع آسیب ها ی شهری و غیره  ازاین گونه موارد هستند . مناطق شهری از جمله مناطقی هستند که رشد و توسعه ، کار ، خلاقیت و نوآوری در آن شکل می گیرد . در این مناطق قسمت هایی از شهر از جمله متن شهر دارای رشد و توسعه بیشتری هستند و قسمت هایی از شهر بخصوص محلات قدیمی دارای بافتی فرسوده هستند.

 

         محلات فرسوده شهری از جمله محلاتی هستند که دستگاه های اجرایی ، سیاستگذاران و تصمیم سازان کشور سالهاست که با این موضوع در باب چگونگی نوسازی و بهسازی و عدم رشد رووزافزون این بافتها با هم در چالش هستند که البته بدلیل موانع ساختاری موجود در جامعه ایرانی و تقابل برخی دیدگاه ها با هم نه تنها بافت های فرسوده بهسازی و نوسازی نشده اند بلکه ما شاهد گسترش روزافزون فرسودگی این بافت ها هستیم . در چنین شرایطی سؤالاتی از طرف مسئولین ، تصمیم گیران ، تصمیم سازان ، مردم و همه گروه های اجتماعی مطرح می شود که چگونه می توان بافت های فرسوده شهری را احیاء کرد . تحقیق حاضر با تأکید بر محله برزه دماغ کرمانشاه نحوه مداخله اجتماعی از طریق ساختار و جامعه را بررسی می نماید .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2 بیان مسأله                                              

 

  شیوه های مداخلات در بافت های فرسوده شهری چگونه باید باشد ؟ نقش و رسالت دولت ها در احیای بافت های فرسوده شهرها چیست ؟ مردم چگونه می توانند در احیای بافت فرسوده شهری نقش داشته باشند ؟ این ها سؤالاتی هستند که می توانند در باب مسائل مربوط به احیای بافت فرسوده مطرح شوند .

 

  امروزه در دنیا نقش عوامل اجتماعی در توسعه از اهمیت خاصی برخوردار است  . در اثر طرح ها و پروژه های توسعه ای مباحث اجتماعی و فرهنگی جایگاه ویژه ای برای خود دارا هستند . هسته مرکزی شهر معمولاً فضایی است که کانون اولیه شکل گیری شهر بوده است که هم اکنون بنا به فرسودگی کالبدی و فعالیت کارایی خود را از دست داده است و از عملکرد بهینه برای زیست  ، سکونت  و نیز فعالیت برخوردار نیستند . اگر بپذیریم که ارزش زمین در هسته مرکزی شهرها بسیار بالا می باشد آنگاه به ارزش کالبدی  – فضایی بافت های فرسوده شهری و ضرورت ساماندهی و احیاء آن ها پی می بریم . هر چند برای استفاده بهینه ، روز آمد و کارآمد از فضاهای بافت فرسوده شهری موانع زیادی وجود دارد اما مداخلات اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است در واقع قبل از هرگونه مداخله در بافت مرکزی و فرسوده شهری  ، مداخله اجتماعی پیش شرط حضور مدیران و برنامه ریزان شهری  و ورود آنها جهت سازماندهی ، احیاء ، بازسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری است . قبل از هرگونه مداخله کالبدی ، اقتصادی و طبیعی ، لازم است که مداخله و پیوند اجتماعی با ساکنان چنین بافت هایی صورت گرفته باشد . از جمله مسائلی که به عنوان مانع در احیاء بافت های فرسوده شهری حائز اهمیت است بی توجهی به اجتماع و ساکنان این محلات است . عدم مشارکت دادن مردم در طرح های توسعه ای باعث می شود که در اجرای پروژه های مختلف خاصه پروژه های فیزیکی و کالبدی با عدم استقبال مردمی مواجه شویم و زمانی که مردم و اجتماع با برنامه ریزان و برنامه ها همسو نباشند موفقیت به سختی قابل دستیابی است . مداخله اجتماعی می تواند به صورت بهسازی و نوسازی در رابطه متقابل ساختار و جامعه هدف مورد بررسی قرار بگیرد . بهسازی و نوسازی شهری مجموعه فعالیتها و اقدام هایی است كه ابعاد مختلف كالبدی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی – اداری و فرهنگی را در بر دارد. به عبارتی دیگر بهسازی و نوسازی شهری فقط شامل ساخت و سازهای فیزیكی یا كالبدی یا عناصر كالبدی شهر نمی شود و تنها بافت های تاریخی و قدیمی را دربرنمی گیرد، بلكه بهسازی و نوسازی شهری ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی – اداری وكلا ًفرهنگی را در بخشها و نواحی مختلف شهر مورد توجه قرارمی دهد . (شماعی و همكاران، 1382: 347 ) مسأله فرسودگی بافت شهری نیز این گونه تعریف می شود : فرسودگی یكی از مهمترین مسائل مربوط به فضای شهری است كه باعث بی سازمانی، عدم تعادل، عدم تناسب و بی قوارگی آن می شود . فرسودگی عاملی است كه به زدودن خاطرات جمعی، افول حیات شهری و شكل گرفتن حیات شهری روزه مره منجر می شود (حبیبی و مقصودی، 15:1381) بنابر این منظور از احیاء بافت فرسوده شهری بهسازی و نوسازی در ابعاد اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی و کالبدی این بافت است .

 

 محله برزه دماغ کرمانشاه یکی از محلاتی به شمار می آید که دارای بافتی فرسوده و قدیمی است و با این مشخصات شناخته می شود : بافتی فشرده ، ریزدانه ، همراه با کوچه پس کوچه های تنگ و باریک و پیچ درپیچ در ساختاری ناکارآمد ، پایین بودن سطح کیفیت ابنیه و مصالح ساختمانی ، پایین بودن سطح درآمد ساکنین ، نامناسب بودن دسترسی ، محدودیت در عبور وسایل نقلیه از داخل کوچه ها ، پایین بودن امنیت در سطح محله ، نبود معابر جهت دسترسی سواره ، وجود مشکلات اقتصادی بافت همانند بی ارزش شدن قیمت زمین ، کمبود تسهیلات درمانی ، فضای سبز و مکان های  ورزشی . پس می توان گفت رکود و فرسودگی در این محله ناشی از فقر و محرومیت اجتماعی است که با با بهبود آن نابرابری کمتری نسبت به متن شهر در آن دیده می شود . چنین وضعیتی محله برزه دماغ را در زمره محدوده هایی قرار داده که با توجه به شاخص های کیفیت بنا ، مساحت قطعات و عرض معابر بافت فرسوده تلقی می شود . در صورت ادامه این شرایط این محلات روز به روز فقیرتر می شوند و ویژگی خاص آن ها وجود طبقات بسیار پایین اجتماعی می باشد . این پدیده منجر به ایجاد اختلافات عمیق اجتماعی و اقتصادی می گردد .

 

  این تحقیق بر آن است که شیوه مداخله اجتماعی در احیای بافت فرسوده ی محله برزه دماغ شهرستان کرمانشاه را موررد بررسی قرار دهد .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-3 اهمیت وضرورت پژوهش

 

   هر مسئله ی اجتماعی بیانگر نوعی بحران در یک سیستم اجتماعی و کژکارکردها و کارکردهای منفی در آن سیستم است و می توان آن را به یک عفونت بدنی تشبیه کرد که هر چه سریع تر باید آن را برطرف کرد تا در بدن  ( جامعه  )  ریشه ندواند .

 

   اهمیت  این موضوع بیانگر این مطلب است که اگر این مسأله رفع نگردد چه مسائلی فراروی جامعه مورد مطالعه ما خواهد بود ؟ ضرورت پرداختن به نحوه مداخلات اجتماعی در احیای بافت های فرسوده شهری موضوعی بسیار جدی و تعیین کننده است . در صورت عدم توجه به این موضوع از ظرفیت مشارکت مردمی برای  بهبود مطالعه و نیز اجرای برنامه ها و پروژه های مد نظر بی بهره خواهیم ماند . علاوه بر این موضوع ، بی توجهی به نظر مردم  نیز اجتماع باعث می شود که نیازها و اولویت ها به خوبی شناخته نشوند . وجود بافت های فرسوده شهری انضباط اجتماعی شهر را بر هم می زند و این مسأله به نوبه خود باعث می شود شاهد شهر بدقواره ای باشیم که انواع آسیب های مختلف اجتماعی همانند فقر شهری و تداوم افول کیفیت زندگی و آسیب های کالبدی از جمله عدم استقامت در برابر زلزله را با خود به همراه خواهد داشت . بنابراین باید مسأله را شناخت و  با به کارگیری مداخله اجتماعی صحیح در بافت های فرسوده شهری بسترهای توسعه این محلات را ایجاد کرد .

 

 

 

 

 

1-4 اهداف پژوهش

 

الف ) هدف کلی

 

 هدف کلی این پژوهش تجدیدحیات شهری باتاکید بر ضرورت مداخلات اجتماعی در بافت فرسوده شهرها است .

 

ب ) اهداف جزئی

 

1 ) بررسی نقش مردم و اجتماع و تأثیر آن بر روی  احیاء بافت فرسوده شهری

 

2 ) بررسی بی اطلاعی مسئولین در باب شیوه های مشارکت مردم در بافت فرسوده شهری

 

3 ) بررسی نقش نادیده گرفتن اولویت ها و نیازهای مردم در بافت فرسوده شهری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-5 سؤالات تحقیق

 

1 ) میزان مشارکت مردم در احیای بافت فرسوده شهری چگونه است ؟

 

2 ) مردم با چه شیوه هایی می توانند در احیای بافت فرسوده شهری مشارکت داشته باشند ؟

 

3 ) اولویت ها و نیازهای مردم در احیای بافت فرسوده شهرها کدام گزینه است ؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-6 فرضیه های تحقیق

 

1 ) به نظر می رسد که بین نقش مردم و اجتماع و تأثیر آن بر احیای بافت فرسوده شهری رابطه وجود دارد .

 

2 ) به نظر می رسد بین عدم اطلاع از شیوه های مشارکت مردم توسط مسئولین و احیای بافت فرسوده شهری رابطه وجود دارد .

 

3 ) به نظر می رسد بین نادیده گرفتن اولویت ها و نیازهای مردم و احیای بافت فرسوده شهری رابطه وجود دارد .

 

 

 

 

 

 

 

1-7 دامنه ، قلمرو زمانی و مکانی پژوهش

 

1-7-1   تحولات تاریخی کالبدی

 

 

 سیمای تاریخی استان كرمانشاه

 

بطوریكه اسناد بابلی، ایلامی، آشوری و غیره نشان می‌دهند، هزاره‌های پیش از میلاد، مردمی در كوهستانهای زاگرس زندگی می‌كردند كه كسی از منشأ آنها و این كه در چه تاریخی و طی چه حوادثی به این محل آمدند، مطمئن نیست. گروهی از قوم شناسان آنها را  آزیاتیک (آسیایی) و گروهی دیگر از نژاد آریایی می‌‌دانند. در كتیبه‌ها نام بسیاری از ساكنان زاگرس آمده است نظیر: لولوبی، كوتی، مانایی، آمادا، پارسوا، كاسی، كردوخی، و … كه برخی از آنها آریایی بوده‌اند. در میان ایشان گروه های لولوبی، كوتی، كاسی، كردوخی با كردها ارتباط نژادی داشته‌اند. در كتیبه‌های بابلی و آشوری نامی از كردوخی نیامده ، اما در آثار یونانی سده چهارم پیش از میلاد صریحاً به واژة كردوخی برمی‌خوریم، ساكنان زاگرس به استناد كتیبه‌ها همچنین شامل: طوایفی چون كامی، منایی یا مانایی، نایری، خالدی و سوباری نیز بوده‌اند. همانطور كه گفته شد آگاهی دقیق از منشأ ایشان در دست نیست ولی آثار باقی مانده از این قوم ثابت می‌كند كه سامی‌نژاد نبوده‌اند. این كه چگونه از دوردست‌ترین نقاط آسیا به این كوهستان آمده‌اند هنوز معلوم نیست. همانطور كه گفتیم گروهی آنان را آزیاتیک و برخی ایشان را پیش‌تازان هند و اروپایی دانسته‌اند.در دوران قبل از ورود آریایی‌ها به ایران در منطقة زاگرس، اقوامی زندگی می‌كردند كه بومی این منطقه بودند. این اقوام به ترتیب از شمال به جنوب، كوتی، لولوبی، كاسی و ایلامی خوانده می‌شدند.

 

باستان‌شناسان به دلیل وجود عواملی چند از جمله شكل جمجمه‌های به دست آمده از این اقوام آنها را نژاد سامی یا هند و اروپایی نمی‌دانند و برای تمایز با این دو نژاد، آنها را اقوام آسیایی نام نهاده‌اند. فرهنگ این اقوام از یک سو ، متأثر از تمدن‌های نیرومند بین‌النهرین، آشور، بابل و … بود و از سوی دیگر متكی به برخی باورهای اولیه، اسطوره‌ای – دینی كه شالودة‌ آن بر پایة پرستش الهه‌ای كه مظهر زندگی و باروری بود، نهاده شده بود. ساخت اجتماعی جامعه نیز بر این اساس مبتنی بر تفوق زن بر مرد بود. مجموعة ‌این تفكرات‌ با تفكرات آریاییان فاتح در هم آمیخت و فرهنگ جوامع غربی ایران را پدید آورد. اثرات این فرهنگ هنوز هم در زندگی مردم كوهستانهای زاگرس باقی مانده است. در هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد، اقوامی در دامنه‌ها و دره‌های زاگرس اسكان یافتند كه پس از به قدرت رسیدن، به تصرف شهرهای بین‌النهرین پرداختند. از این اقوام در تاریخ به نام «گوتی» و «كاسی» یاد شده است. لولوبی‌ها یا لولوها كه آنان را اجداد لرها نیز شمرده‌اند. در
گذشته‌های دور در ذهاب كرمانشاه و شهر زور سلیمانیه زندگی می‌كردند. منطقه كرمانشاهان از دیرباز از لحاظ ارتباطی دارای اهمیت فوق‌العاد ه‌ای بوده است. چنانچه دو راه مهم و پرآوازه (راه شاهی) و (جاده ابریشم) از این سوی می‌گذشته است. پس از اسلام نیز جاده معروف بغداد به خراسان كه به راه بزرگ خراسان اشتهار دارد. از این منطقه عبور می‌كرده است، اهمیت این ناحیه به حدی بوده كه به دروازة آسیا معروف گردیده است. كانون‌های حكومتی این منطقه در این دوران خصوصیات ویژه‌ای به قرار زیر داشته است:

 

–  قلمرو جغرافیایی آنها با قلمرو واحدهای جغرافیایی یا طبیعی منطبق است.

 

–  در اكثر این قلمروها دو نوع معیشت مبنی بر یكجانشینی و مبتنی بر كوچ‌نشینی همراه و همزمان وجود دارد.

 

– قدرت حكومتی در این كانون‌های سیاسی غالباً ناشی از غلبة‌ نظامی كوچ‌نشینان و بعضاً ناشی از ائتلاف دو قدرت یكجانشین (مدنی) و كوچ‌نشین (ایلامی) است. نظام اجتماعی – اقتصادی این حكومت‌ها، مبتنی بر زراعت و دامپروری به شكل توأم است.

 

–  در دوران این حكومت‌ها معمولاً تضادی بین این دو نیروی كوچ‌نشین به چشم می‌خورد.

 

– هر زمان كه مردم كوچ‌نشین موفق به ایجاد قدرت بزرگی شوند (بر اثر غلبة نظامی یا ائتلاف سیاسی) كانون حكومت مجاور را ضمیمة خود می‌كنند بی‌آنكه بتوانند استقلال محلی آن را به كلی معدوم كنند.

گردشگری در قرن بیست و یکم با توجه به گسترش زیرساخت‌های اقتصادی، بهداشتی، امنیتی و ارتباطی به یک واقعیت اجتناب ناپذیر بدل گشته است. سفر به دیگر نقاط برای گردشگری با انگیزه‌های مختلف جزء ملزومات زندگی در این قرن محسوب می شود و در واقع جریانی را شکل می دهد که مرزهای ملی و بین المللی را درنوردیده و رویکردی فراتر از دولت ملت یافته است (سقایی، 7، 1385). بر این مبنا جریان گردشگری در جهان، به خصوص در ابعاد اقتصادی اهمیتی دو چندان یافته است. به گونه ای که مصرف گردشگری، سرمایه گذاری دولتی و خصوصی و همچنین صادارات در گردشگری در سال 2004 رشدی معادل 9/5 درصد و در حدود 5/5 تریلیون دلار داشته است (Chiang Lee , 2008:180). تنوع بخشی به اقتصاد، بالا بردن شاخص‌های توسعه ی انسانی، مشکلات ناشی از صنعتی شدن و آلودگی بیش از حد استاندارد شهرها به ویژه شهرهای بزرگ، مهاجرت‌های روستایی، افزایش بهره وری و کارآمدی نیروی انسانی، اشتغال زایی، تعامل فرهنگ‌ها و گفتمان‌ها، حفظ محیط زیست، و در مجموع توسعه پایدار از دغدغه‌هایی است که جهان امروز با آن روبرو است. هر یک از کشورها در هر سطحی از توسعه در تلاشند که پاسخ لازم به دغدغه‌های مذکور را بیابند. در این میان، کشورهایی که به متنوع سازی اقتصاد روی آورده اند و می خواهند خود را از اقتصاد تک پایه ای برهانند در جستجوی شناخت راه‌های آن یا خلق راه‌ها و روش‌های جدیدند. یکی از این روش‌ها گردشگری است که اغلب کشورها به ویژه کشورهایی که به لحاظ موقعیت مکانی از این مزیت برخوردارند، آن را در برنامه‌های توسعه ی ملی خود گنجانده اند تا از این طریق بتوانند فرایند توسعه ی ملی خود را سرعت بخشند. توریسم انواع مختلفی دارد که اکنون شکلی نوین و گزیده ای از توریسم با عنوان توریسم روستایی، با هدف توسعه پایدار جوامع محلی در نواحی روستایی، به عنوان ابزاری جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی و یکی از مهمترین مشاغل مدرن در مناطق روستایی ارتقاء یافته است. از انواع مهم و در حال رشد تورسیم، توریسمی است که مربوط به روستا و مناطق روستایی می باشد. تورسیم وابسته به روستا در کشورهایی که دارای صنعت توریسم رشد یافته ای هستند به شدت در حال رشد و گسترش می باشد (Ashley & Goodwin , 2001). یکی از جدیدترین گونه‌های گردشگری، گردشگری سبز می باشد که در گفتمان جدید مطالعات گردشگری نمود یافته است. گردشگری سبز طبق آنچه تعریف شده است اگرچه در بعضی از كشورها اصطلاح «گردشگری سبز» به گردشگری روستایی اطلاق می‌شود(یعنی گردشگری در مناطق سبز)، اما اغلب برای توصیف نوعی از گردشگری به كار می‌رود، كه بیشتر طرفدار محیط زیست است. این نوع گردشگری با نام‌های مختلف مانند« گردشگری مسئول »، « گردشگری انعطاف‌پذیر »، « گردشگری سودمند » یا « گردشگری بدیل » شناخته شده است، گردشگری سبز بهترین روش برای توسعه ارتباط همزیستی بین محیط زیست طبیعی و اجتماعی است. به عبارت دیگر، افزایش توجه به اثرات زیانباری كه برخی از انواع گردشگری در محیط زیست ایجاد می‌كند سبب شكل‌گیری نوع خاصی از گردشگری به نام گردشگری سبز شده است. در این میان روستاها به لحاظ داشتن شرایط وموقعیت طبیعی وتاریخی، مناطق ییلاق با چشم انداز زیبا، ویژگی زیست محیطی، ارتفاعات و… با برنامه ریزی و مدیریت صحیح همراه با سرمایه گذاری مناسب می تواند زمینه را برای توسعه اکوتوریسم فراهم کند. که اگر از این مواهب خدادای استفاده درست شود علاوه بر اینکه به توسعه صنعت توریسم و ایجاد اشتغال کمک می کند نقش مهمی در توسعه پایدار روستایی خواهد داشت. رهیافتی که در گفتمان‌های مسلط توریسم و اکوتوریسم مطرح شده است رهیافت توسعه اقامتگاه‌های بوم گردی در مناطقی است که پتانسیل‌ها و بسترهای توسعه این نوع از اکوتوریسم فراهم است. در این رهیافت توریست با اقامت در مکانهایی که با مشخصات و شاکله توسعه بوم آورد و منتج از محیط و رعایت محیط زیست و احترام به محیط زیست با لذت بردن از سفر و کسب تجربه ای جدید، تعریفی نو از توریسم و اکوتوریسم به دست می دهد.

 

1-2 بیان مسئله

 

نگرش توسعه پایدار در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970، هنگامی که مردم از پیامدهای منفی ناشی از رشد افسارگسیخته اقتصادی آگاه شده بودند، به وجود آمد. خسارت‌های هنگفت بر منابع پایه در سراسر جهان وارد شد و سایر منابع نیز در معرض نابودی قرار گرفتند. در اواخر دهه 1970 شوماخر مفهوم توسعه پایدار را در کتاب خود به نام کوچک زیباست معرفی نمود. وی در نوشته‌های خود مدلهای توسعه را در مقیاس کوچک و بر اساس تمرکززدایی و با بهره گرفتن از فنآوری‌های مناسب، جایگزین و ارائه می کند. بحث اصلی او این بود که توسعه در مقیاس کوچک آسانتر و قابل کنترل تر بوده و با روحیات توده مردم سازگارتر است (Schumacher , 1973). سیاست توریسم پایدار در دنیای امروزی، رهیافت جامعی است كه خواهان رشد بلندمدت صنعت توریسم بدون اثرات مخرب بر زیست بوم‌های طبیعی است و براین نكته تأكید دارد كه در قالب توسعه توریسم، بشر قادر خواهد بود كه جوانب خاصی از محیط درجهت مثبت یا منفی تعدیل یا دستكاری نماید (شریف زاده، مرادی نژاد، 1381: 55). به همین خاطر، در طول چندین سال گذشته، مفهوم گردشگری پایدار تا حدی پیشرفت كرده و جا افتاده است تا بتواند پاسخگوی تهدیدات گردشگری نابسامان باشد. گردشگری پایدار، گردشگری را در غالب مرزها بررسی كرده و رابطه مثلث وار میان جامعه میزبان و سرزمین آن را از یک سو و جامعه میهمان یعنی گردشگران را از سویی و با صنعت گردشگری برقرار ساخته است.در کشورهای جهان از گردشگری به عنوان کاتالیزوری کارآمد برای بازسازی و توسعه اجتماعی نواحی یاد شده است (Sharply , 2002:233 ) تا جایی که سازمان جهانی گردشگری در بیانیه مانیل، گردشگری را نیاز اساسی در هزاره سوم معرفی کرده است. شکل شماره 1 برای درک بیشتر اهمیت سرمایه در گردشگری روستایی حومه شهرهاست که تمایزی روشن بین دارایی‌های سرمایه حومه شهر و منابع اقتصادی گسترده تر به کار گرفته شده توسط صنایع روستایی است.بسیاری از منابع اقتصادی همچون سرمایه سهام در کسب و کار گردشگری روستایی مورد استفاده قرار می گیرد به عنوان مثال ساختمانی دور افتاده در حومه شهر که به عنوان موزه کشاورزی بازسازی شده است در ابتدا سرمایه روستایی بوده اما اکنون به عنوان پایتخت جریان سرمایه گردشگری روستایی و حومه شهر ایفای نقش می نماید و به طور رسمی بخشی از مالکیت سرمایه حومه شهر محسوب می گردد (Brian Garrod , 2006:121 ).

 

تنوع بخشی به اقتصاد، بالا بردن شاخص‌های توسعه انسانی، مشکلات ناشی از صنعتی شدن وآلودگی بیش از حد استاندارد شهرها بویژه شهرهای بزرگ، مهاجرت‌های روستایی، افزایش بهره وری وکارآمدی نیروی انسانی، اشتغال زایی، تعامل فرهنگها و گفتمان‌ها، حفظ محیط زیست و در مجموع توسعه پایدار از چالش‌هایی است که جهان امروز با آن روبه رو می باشد. امروزه، نبود فرصت‌های شغلی، وجود بیکاری و همچنین فقر روستایی را نیز می توان از مشکلات اساسی روستاهای کشور برشمرد که به مهاجرت‌های روستا-شهری منجرشده و این امر مشکلاتی را هم برای شهرها و هم روستاها و در واقع، برای کل کشور فراهم آورده است.  گردشگری فرصت‌های بسیاری را برای کسب و کارهای کوچک خانوادگی ایجاد می کند که بیشتر آنها، روابط مستقیم و متقابل میزبان و میهمان را در خانه و املاک خانواده گردشگرپذیر در بردارند. این حضور و مشارکت از سوی خانواده، برای تجربه و رضایت گردشگر و همچنین برای توسعه پایدار مقصد و جامعه محلی، امری بسیار حیاتی است.

 

 

 

 

سرمایه طبیعی   سرمایه فیزیکی سرمایه حومه شهرسرمایه اجتماعی

 

 

صنعت گردشگری

 

 

 

 

منابع اقتصادی

 

 

تاثیرات سرمایه حومه شهر

 

 

سرمایه‌گذاری در روستاها

 

 

درآمدهای حاصل از محصولات گردشگری و تجارب

 

 

گردشگری و محصولات مرتبط

 

 

استفاده مستقیم و غیر مستقیم به عنوان:     جاذبه های بازدید کننده منابع حیات‌وحش پس زمینه برای تجربه   تصویر قسمت

 

 

گردشگر

 

 

 

 

بازخورد رضایت گردشگران از تجارب گردشگری روستایی

 

 

نمودار 1- 1- مدل تعامل بین گردشگری روستایی و سرمایه حومه

 

یکی از کسب وکارهای کوچک گردشگری که از سال ۱۹۹۴ میلادی به جهانیان معرفی شد. اقامتگاه‌های بوم گردی برای اولین بار در نخستین سمینار بین المللی اقامتگاه‌های بوم گردی که در سال 1994 در خلیج ماهو در جزایر ویرجین در آمریکا برگزار گردید مطرح شد. اولین دستورالعمل بین المللی اقامتگاه‌های بوم گردی نیز نتیجه ی کنفرانس بین المللی کاستاریکا در سال 1995 و پنج سال تحقیق و بازبینی بود. تعریف ارائه شده منتج از این تحقیقات به شرح ذیل است :

 

“اقامتگاه بوم گردی، اقامتگاهی برای گردشگران هستند که دارای خصوصیاتی به این ترتیب  باشند : 1. آسیبی به محیط زیست اطراف اعم از طبیعی و فرهنگی وارد نسازند 2. کمترین تاثیر ممکن را هنگام ساخت و ساز بر روی محیط طبیعی اطرافش بگذارند 3. مناسب و هماهنگ با بافت فیزیکی و فرهنگی آن منطقه باشند و با توجه به شکل، ظاهر، رنگ و معماری محلی ساخته شده باشند 4. از روش‌های پایدار برای به دست آوردن آب مصرفی و کاهش مصرف آن استفاده کنند 5. سیستم کارآمد دفع زباله و فاضلاب داشته باشند 6. از منابع انرژی جایگزین با رعایت اصول پایداری بهره مند باشند 7. در راستای همکاری با انجمن‌های محلی تلاش کنند 8. برنامه‌های آموزشی درباره ی محیط‌های فرهنگی طبیعی و فرهنگی منطقه برای کارمندان و گردشگران ترتیب دهند و 9. با شرکت در برنامه‌های تحقیقاتی، به توسعه ی پایدار منطقه کمک کنند ( http://ecotourism.ichto.ir) “. هدف اصلی ایجاد و توسعه این نوع از اقامتگاه‌ها که دارای هویت و ساختاری بومی هستند، رسیدن به توسعه پایدار است. بیشتر این اقامتگاه‌ها توسط یک خانواده محلی اداره شده و تنها جنبه اقامتی ندارند؛ بلکه در آنها فعالیت‌های مختلفی مانند ارائه غذا و نوشیدنی بومی، ساخت، آموزش و فروش صنایع دستی محلی، اجرای نمایش و موسیقی سنتی، برگزاری رویدادهای بومی، تورها و فعالیت‌های بوم گردی به چشم می خورد. مکان فیزیکی اقامتگاه، به دلیل سبک معماری و مصالح ارگانیک به کار رفته در ساختمان اقامتگاه، طراحی داخلی و مبلمان بومی و همچنین فعالیت‌های تعریف شده در آن به نوعی یک اکوموزه بوده و یک جاذبه گردشگری محسوب می شود. مهم‌ترین اصل رعایت شده در اقامتگاه‌های بوم گردی، به ویژه در اکولوژها، مشارکت اعضای خانواده میزبان (صاحب اقامتگاه) و جامعه محلی مقصد در تمامی فعالیت‌های گردشگری اقامتگاه است. از سال ۱۹۹۴ میلادی و در اولین سمینار بین المللی انجمن‌های تخصصی اکولوژ، گونه جدیدی از اقامتگاه‌ها با نام «اقامتگاه بومی یا اکولوژ» به صورت رسمی به دنیای گردشگری معرفی شد که ساختار خود اقامتگاه با هویت آن در هم تنیده بودند. بر اساس اولین تعریف رسمی در سال ۲۰۰۲ میلادی، اقامتگاه بومی یا اکولوژ امکانات اقامتگاهی گردشگری است که به معیارهای زیر پایبند است: حفاظت از محیط طبیعی و فرهنگی پیرامون؛ ایجاد کمترین اثر بر محیط طبیعی اطراف اقامتگاه در هنگام ساخت آن؛ استفاده از معماری و مصالح بومی و داشتن بافت فرهنگی و فیزیکی خاص با توجه و هم آهنگ با فرم، منظره و رنگ محیط؛ استفاده از سیستم‌های آبرسانی پایدار و کاهش مصرف آب؛ به کارگیری روش‌هایی برای بازیافت زباله‌های خشک و دفع دیگر انواع زباله بدون آسیب رسانی به محیط؛ استفاده از انرژی‌های پایدار به روش‌های سنتی و به کار‌گیری انرژی‌های نو با بهره گرفتن از وسایل مدرن؛ کار گروهی همراه با به کارگیری جامعه محلی؛ ارائه کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی ویژه کارکنان، گردشگران و مالکان اقامتگاه‌ها درباره چگونگی حفاظت و برخورد با محیط طبیعی و فرهنگی پیرامون؛ همکاری با برنامه‌های تحقیقاتی در جهت برنامه ریزی توسعه پایدار محلی. اقامتگاه‌های گروه خوشه سار بوم گردی در طول سال‌های گذشته، به گونه‌های مختلف با هم آشنا شده و به سرعت در سراسر ایران درحال گسترش هستند. افراد این شبکه که در سرتاسر ایران و در اکوسیستم‌های مختلف مشغول به کار و زندگی هستند، ارزش‌های میراث فرهنگی و زندگی بومی را فراتر از گفتار و نوشتار، کم و بیش در رفتار و زندگی شان وارد کرده اند؛ مانند محل زندگی، پوشش، خوراک، شغل، موسیقی و غیره. آنها به شکل ارگانیک تشکیل یک شبکه بومی داده اند، با یکدیگر همکاری دارند، تجاربشان را درمیان می گذارند و معرف یکدیگرند. تقریبا تمام این افراد در مراحل طراحی، تهیه مصالح و اجرای فضای معماری اقامتگاه‌های مورد نظرشان به صورت عملیاتی وارد شدند و مهارت و دانش کسب کردند. همین موضوع کم و بیش نسبت به تهیه پوشاک و به تبع، خوراکشان و نیز فعالیت‌ها و محصولاتی که ارائه می کنند، دخیل بوده است. افراد این گروه زندگی مفید نزدیک به طبیعت، در بافت‌های قدیمی شهری و روستایی را انتخاب کرده و ارزش‌های میراث فرهنگی و معنوی، صنایع دستی، محیط زیست و گردشگری را در حوزه فعالیت خود زنده نگه می دارند. براساس مرام نامه اعضای خوشه سار بوم گردی، برخی ارزش‌های هسته ای و مشترک اعضای این شبکه عبارت است از: انتخاب خانه ای بومی، مرمت و سکونت در آن؛ استفاده از معماری داخلی ساده محلی؛ پذیرایی با غذای اصیل بومی؛ درگیر کردن جوامع محلی در فعالیت‌های خود؛ احترام و زنده نگه داشتن فرهنگ و آیین‌های مردم بومی؛ معرفی هنرها و صنایع خاص منطقه؛ معرفی موسیقی ایرانی، عرفانی و تلفیق آن با موسیقی جهان. فعالان خوشه سار بوم گردی محیطی را برای استفاده گردشگران و مسافران آماده کرده اند تا میهمانان بتوانند علاوه بر اقامت در یک خانه روستایی یا سیاه چادر عشایری، ضمن تجربه یک محیط بومی بتوانند از نوشیدنی‌ها، غذاها، پوشاک محلی و فعالیت‌های سنتی منطقه استفاده کنند. ایجاد اقامتگاه‌های بوم گردی همراه با فعالیت‌ها و خدماتی که برای شناخت و معرفی بوم انجام می شود، در مناطق روستایی و بکر طبیعی یا بافت‌های تاریخی شکل می گیرد و توسط خانواده‌های کارآفرین و جامعه محلی علاقه­مند به گردشگری اداره می شوند. در اصل این شیوه میهمان پذیری و پذیرایی در روستاها، پاسخگوی دغدغه‌های فکری بسیاری بود؛ از یک سو برای روستاییان امکان حفاظت منابع و توسعه و بهره برداری پایدار از جاذبه‌های طبیعی را فراهم و از سوی دیگر با ایجاد درآمد مکمل، از مهاجرت مردم روستایی جلوگیری می کرد. همچنین برای شهرنشینان، امکان گذران تعطیلات با خانواده را با هزینه‌های قابل تحمل در محیطی که ویژه استراحت و آرامش است، فراهم می ساخت. بیشتر این نوع اقامتگاه‌ها منزلی با امکانات در منطقه روستایی بوده که این خانه‌ها در ساختمان‌هایی که کاربری نخستین خود را از دست داده اند، ایجاد یا سامان می یابند.

 

احداث اقامتگاه‌های بوم گردی در روستای افراچال شهرستان ساری می تواند با تجزیه و تحلیل دقیق و آکادمیک در چهارچوب‌های نظری پارادایم اکوتوریسم، تاثیرات مثبت و منفی زیادی بر محیط و محاط خویش بگذارد. مهم‌ترین تاثیر مثبتی که این اقامتگاه‌ها می تواند بر محیط پیرامونی خویش از خود بر جای بگذارد تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر معیشت و تنظیم نظم معیشت در یک جامعه محلی است. مراد از جامعه محلی الزاما ساکنان بومی و جغرافیایی در یک سرزمین مادری نیست بلکه شامل هر آن فعال اقتصادی می گردد که در یک محیط با پتانسیل اقتصادی به فعالیت اقتصادی می پردازد و بر طبق تعریف جهانی شغل، یک فعالیت اقتصادی از خود در یک محیط ثابت و در یک رابطه مثبت برنده – برنده انجام می دهد. و تاثیر منفی این اقامتگاه‌ها می تواند تاثیرات منفی زیست محیطی و اجتماعی – فرهنگی باشد. این تحقیق در پی یافتن به این سوالات و بررسی دقیق تاثیرات احداث اقامتگاه‌های بوم گردی بر معیشت جامعه محلی روستای افراچال شهرستان ساری می باشد.

 

1-3 اهداف تحقیق (اهمیت و ضرورت تحقیق)

 

• شناخت پتانسیل‌های طبیعت گردی در روستای افراچال

 

• امکان سنجی احداث اقامتگاه‌های گردشگری در روستای افراچال

 

• بررسی میزان بهره مندی جامعه محلی از درآمد حاصل از گردشگری

 

• شناخت منابع اقتصادی در تثبیت معیشت پایدار جامعه محلی روستای افراچال

 

 

 

 

1-3-1 کاربرد و نتایج تحقیق

 

• کلیه سطوح تصمیم‌گیری برنامه ریزی در سطح استان مازندران و نهادهای ذیربط شهرستان ساری

 

• مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی

 

• سازمان‌ها و ادارات مرتبط با گردشگری و طبیعت گردی

 

• شهرداری ساری

 

• شرکت‌ها و موسسه خصوصی و بنگاه‌های اقتصادی فعال در زمینه گردشگری و طبیعت گردی

 

• شرکت‌های مهندسان مشاور فعال در زمینه توریسم و اکوتوریسم

 

• پژوهشگران و محققان

 

1-4 سوالات تحقیق

 

احداث اقامتگاه‌های بوم گردی در روستای افراچال شهرستان ساری چه تاثیرات مثبت بر روی معیشت پایدار جامعه محلی دارد؟

 

احداث اقامتگاه‌های بوم گردی در روستای افراچال شهرستان ساری چه تاثیرات مثبت و منفی بر فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و زیست محیطی

 منطقه مورد مطالعه دارد؟

 

نگرش اعضای جامعه محلی نسبت به احداث اقامتگاه‌های بوم گردی در روستای افراچال شهرستان ساری تا چه اندازه مثبت می باشد؟

 

چگونه می­توانیم با رعایت جنبه‌های توسعه بوم آورد به توسعه همه جانبه گردشگری به طور عام و اکوتوریسم به طور خاص در منطقه روستای افراچال دست یابیم؟

 

1-5 فرضیه‌های تحقیق

 

روستای افراچال به دلیل برخورداری از طبیعت بکر و زیبا و آب و هوای مطلوب، پتانسیل جذب گردشگر دارد.

 

موقعیت جغرافیایی روستای افراچال برای احداث اقامتگاه‌های بوم گردی مناسب می باشد.

 

احداث اقامتگاه‌های بوم گردی در ثبیت معیشت پایدار جامعه محلی روستای افراچال نقش اساسی دارد.

 

1-6 پیشنیه تحقیق

 

سابقه مطالعات انجام شده در خارج از کشور :

 

برخی از محققان و نویسندگان در این زمینه همچون (Dahles & Bras , 1999) و (Thomas Jones & Haven Tang  , 2005) به دنبال جمع آوری نتایج پژوهش‌های تحقیقاتی بر روی این موضوع بوده اند و سعی بر ایجاد مسیری برای ادامه تحقیقات بعدی در این راستا داشتند. تحقیقی در سال 2008 میلادی در کشور انگلستان توسط Sherma Raberts & Jan Teraib انجام شد و بر اساس آن 4 شاخص اصلی برای ارزیابی پایداری کارآفرینی‌های کوچک گردشگری معین شد. Stephen Wanhill در سال 1999 در پژوهشی با عنوان “کارآفرینی‌های کوچک و متوسط گردشگری” به بررسی کسب و کارهای کوچک گردشگری در کشور ولز پرداخت که نتیجه آن ایجاد اشتغال و کارآفرینی در جوامع مختلف و گرایش به گردشگری جامعه محور بود. Rhodri Thomas در سال 2004 در پژوهشی با عنوان “کسب و کارهای کوچک در گردشگری” به بررسی مقالات مختلف پرداخت و به این نتیجه رسید که توسعه کسب و کارها راهی برای گردشگری پایدار در مناطق روستایی است. Rhodri Thomas , Gareth Shaw & Stephen J در مقاله ای با عنوان “درک کسب و کارهای کوچک در گردشگری، چالش‌ها و روندهای تحقیقاتی” به بررسی موج تحقیقاتی در زمینه کسب و کارهای کوچک گردشگری پرداختند و عنوان کردند که کمبود تحقیق در این زمینه وجود دارد و مسئله کسب و کارهای کوچک گردشگری و توسعه پایدار گردشگری اهمیت زیادی دارد و همچنین پیشنهاداتی برای تحقیقات بعدی نیز ارائه دادند.

 

1-6-1 سابقه تحقیقات انجام شده در داخل کشور

 

عبدالرضا رکن الدین افتخاری و اسماعیل قادری در سال 1381 در پژوهش خویش با عنوان “نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی“، با بهره گرفتن از روش کتابخانه ای وضعیت گردشگری روستایی را در جهان بررسی و به مقایسه آن با روستاهای ایران پرداخت و در نتیجه آن پژوهش، راهکارها و رهیافت‌هایی برای توسعه گردشگری روستایی در ایران ارائه داد. مینو حسنی اصفهانی در سال  1387 در پژوهش پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان “بررسی استانداردهای ساخت اکوکمپ‌ها و شرایط ساخت اکوکمپ‌ها و شرایط ساخت آن در پارک‌های ملی”، تجربیات کشورهای پیشرو را در توسعه اکوتوریسم در پارک‌های ملی نشان می دهد و نتیجه می گیرد که یکی از پایدارترین راه حل‌های مشکلات آنها را بهره برداری صحیح از زون تفرج (گردشگری) متمرکز در پارک‌های ملی می داد و معتقد است بهترین گزینه در این راستا احداث اقامتگاه‌های طییعت محور است که در کنار برآوردن تقاضاهای گردشگری فرصت‌های محافظتی پارک ملی را نیز توسعه بخشد. داوود مهدوی (1389) در رساله دکترای خود با عنوان “ارزیابی توسعه پایدار گردشگری روستایی در ایران” با تکیه بر 7 روستای تاریخی-فرهنگی گردشگرپذیر ایران به فرایند بومی سازی شاخص‌ها و معیارهای مناسب برای اندازه‌گیری پیشرفت توسعه پایدار گردشگر روستایی در ایران پرداخته است. بر اساس یافته‌های تحقیق ایشان، در مجموع 80 شاخص برای ارزیابی پایداری توسعه گردشگری روستایی تهیه شد که 22 شاخص برای پایداری اجتماعی – فرهنگی، 24 شاخص برای پایداری اقتصادی و 34 شاخص برای پایداری زیست محیطی متناسب با گردشگری روستایی ایران در نظر گرفته شد. افسانه احسانی و عبدالرضا فرجی راد (1390) در پژوهش خود با عنوان “بررسی تاثیر اقامتگاه‌های محلی بر ارتقاء سطح زندگی جامعه محلی”، به بررسی نقش اقامتگاه‌های بوم گردی خوشه سار بوم گردی در 2 روستای گرمه و شیب دراز (قشم) پرداخته اند. یافته‌های پژوهش نشان می دهد که می بایست برنامه ریزی برای جلب مشارکت سرمایه گذاران بومی به منظور جلوگیری از تعارضات فرهنگی و معضلات زیست محیطی در مناطق اکوتوریستی انجام شوم و زیرساخت‌های مناسب توسعه اکوتوریسم فراهم شود. حمید زمانی (1390) در پژوهش پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان “تدوین استانداردهای لازم برای مکان گزینی و احداث واحدهای اقامتی”، با توجه به شاخص‌های توسعه پایدار با تاکید بر اکولوژها و با پایلوت قرار دادن استان البرز به استاندارد سازی و مکان یابی اکولوژها پرداخته است و در نتایج خود آثار و پیامدهای مثبت و منفی توسعه اکولوژها در منطقه البرز را در سه حوزه اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی و با بهره‌گیری از سنجه‌های مشخصی ارزیابی کرده است. سمیه امیری (1390) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان “نقش گردشگری در توانمندسازی زنان روستایی”، با بهره گرفتن از چهارچوب مفهومی توانمندسازی و با بهره‌گیری از روش پژوهش میدانی به بررسی نقش گردشگری در توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی زنان روستایی پرداخته است و در نتیجه این پژوهش ثابت نموده است که گردشگری روستایی می تواند گستره ای از فرصت‌ها را برای مشارکت روستائیان فراهم کند و منجر به توانمندسازی آنها شود. اشکان بروج (1391) در پژوهش پایان نامه خویش تحت عنوان “مطالعه تطبیقی اقامتگاه‌های بوم گردی مناطق بیابانی از منظر توسعه پایدار گردشگری”، در پیمایشی توصیفی – تحلیلی به موضوع ذکرشده پرداخته است. برای این منظور اقامتگاه‌های بوم گردی بر اساس انواع اقامتگاه‌ها به سه گروه اکولوژ، اکوکمپ و اکوهتل (هتل سنتی) تقسیم شدند. بر اساس یافته‌های این پژوهش اکوکمپ و اکولوژهای مورد مطالعه نسبتا پایدار بوده و در حالیکه اکوهتلها از ناپایداری ضعیفی برخوردار بودند. همچنین نتایج نشان داد که الگوی اقامتگاه بوم گردی در مناطق روستایی و بکر طبیعی به عنوان یک کسب و کار کوچک گردشگری با مالکیت بومی و مدیریت خانوادگی هماهنگی بیشتری با توسعه پایدار گردشگری دارد.

 

1-6-2 محدودیت‌های تحقیق

 

اجرای یک پروژه تحقیقی مسائل و مشکلات خاصی دارد که محقق برای رسیدن به هدف مجبور است به نحوی در فایق آمدن به آنها کوشش کند. تامین منابع مالی، نیروی انسانی، کارهای میدانی، منابع آرشیوی، امکانات دسترسی به منابع اطلاعات خارجی، پایان نامه‌ها، همکاری و مساعدت کم از طرف مسئولین، ضعف پیشینه تحقیق، ترس تاریخی جامعه شناختی مردم محلی نسبت به ابراز میزان درآمدها و منابع اقتصادی خویش و… همگی می توانند از مشکلات تحقیق به حساب آیند. هر کار تحقیقی در راستای نیل به اهداف خاص تحقیق با یک سری محدودیت‌ها مواجه است از جمله محدودیت‌های تحقیق، عدم دسترسی به داده‌های آماری صحیح و دقیق در بازه‌های زمانی معین و در طبقه بندی موضوعی و همچنین کمبود اطلاعات و منابع در دسترس است. یکی از مهم‌ترین محدودیت‌هایی که در کار تحقیق با آن روبرو شدیم کم بودن تعداد نمونه‌ها برای تجزیه و تحلیل داده‌ها بود که به علت عدم آگاهی و کم سوادی راجع به مزایا و اصول ساخت و احداث اکوکمپ پاسخ دهندگان کمتری نسبت به آنچه که در روش شناسی و نتیجه فرمول کوکران به دست آمد، حاضر به پاسخ گویی به سوالات محقق شدند.

 

1-6-3 روش تحقیق

 

دستیابی به اهداف تعیین شده در هر پژوهش نیازمند تدوین روش تحقیق مشخصی است.در تحقیق حاضر سعی شده از روش‌های مختلف استفاده گردد تا بتواند موضوع را هر چه بهتر مورد بررسی قرار داده و زوایای مختلف آن را مورد کنکاش قرار دهد؛ تا در نهایت به نتایج دلخواه دست یافته و موضوع را برای دیگران بهتر قابل درک سازد. با توجه به ماهیت موضوع و اهداف تحقیق، رویکرد حاکم بر فضای تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نوع اسنادی – کتابخانه ای است و رویکرد حاکم بر فضای تحقیق، کاربردی است و به اقتضای ماهیت تحقیق، بازدید میدانی و توزیع و تکمیل پرسشنامه در بین اعضای جامعه محلی روستای افراچال شهرستان ساری ضروری است. علاوه بر این با توجه به اینکه از روش های کتابخانه ای نیز در این تحقیق استفاده می شود، می توان آن را جزو تحقیقات اسنادی نیز محسوب داشت جامعه آماری در سطح جامعه محلی در روستای افراچال شهرستان ساری می باشد. بدین منظور در این پژوهش‏ ابتدا داده‏های مورد نیاز از طریق مراکز،سازمان‏های مربوطه و همچنین مشاهدات و مطالعات‏ میدانی جمع‏آوری گردیده است. بخش نظری و عملی تحقیق به صورت زیر می باشد :

 

• جمع آوری داده‌ها و آمار و اطلاعات

 

• فیش برداری از منابع اطلاعاتی ذیربط

 

• اطلاعات مستخرج از پرسش نامه توزیعی در بین اعضای جامعه محلی روستای افراچال شهرستان ساری

 

• استفاده از تصاویر ماهواره­ای و نقشه­های موجود

 

• تجزیه و تحلیل داده‌های به دست آمده از پرسش نامه و مصاحبه در محیط نرم افزاری SPSS

 

 

 

:

 

روند سریع تغییرات در دنیای کسب وکار امروز و ضرورت همگامی سازمان ها با این روند موجب تغییرات اساسی در ساختار و رفتار آن ها به منظور واکنش سریع در بهره گیری از فرصت های زود گذر شده است.در این میان برنامه ریزی وتعیین استراتژی مناسب توسط مدیران سازمان، همگام با تحولات جوامع بشری و در پاسخگویی به نیاز های موجود نقش کلیدی جهت دسترسی به اهداف سازمانی ایفا می نماید، به طوری كه بسیاری از دانشمندان و تحلیل‌گران اظهار می‌دارند. كه اگر تنها یک عامل وجود داشته باشد كه وجه افتراق بین سازمان ‌های موفق و ناموفق را مشخص می‌كند، آن عامل برنامه‌ریزی صحیح در سازمان  است كه می‌بایست توسط سیستم به صورت مناسب صورت پذیرد(الوانی،10:1387).

 

   هر چند برنامه‌ریزی نوع ویژه‌ای از تصمیم‌گیری است كه مدیر، برای سازمان، آینده خاصی را مورد توجه قرار می‌دهد،لیکن باید توجه نمود که یک رویداد منحصر به فرد نیست كه دارای یک ابتدا و انتهای مشخص باشد بلكه یک فرایند مستمر و دائمی است كه منعكس كننده تغییرات است. (استونر، 1379: 135).

 

   یكی از مهمترین ویژگی‌های یک رهبر و مدیر اثربخش در سازمان ، به كارگیری مناسب یک استراتژی و شیوه برخورد در رقابت است كه البته می‌بایست این استراتژی توسط منابع اقتصادی و فنی آن سازمان  و نیز به وسیله عوامل محیطی تعیین شود. (استونر، 139:1379).

 

   كشورها برای دستیابی به فاكتورهای اقتصاد توسعه یافته، نیازمند بهره‌مندی از مزیت‌های استراتژی‌های رقابتی هستند. این استراتژی‌ها در دنیای كسب و كار جدید به وسیله مكانیزم بازار اعم از(بازار داری،بازار سازی وبازار گردانی) حاصل می‌شود.  

 

  از جمله استراتژی های نوین، شبکه ای شدن فعالیت سازمان  ها می باشد. به گو نه ای که سازمان  ها فعالیتهایی که در آن ها قابلیت کلیدی دارند واز آن در مقایسه با رقبا ارزش آفرینی می کنند خود انجام           می دهند و سایر فعالیت هارا به کسب وکارهایی واگذار می نمایند که در آن فعالیت ها قابلیت کلیدی داشته باشند. این استراتژی واگذاری نام دارد.(الوانی،1387 : 12).

 

  واگذاری موجب کوچک شدن سازمان همراه با کاهش هزینه ها، افزایش بهره وری ،سرعت وکیفیت خدمات، انعطاف پذیری،انتقال تکنولوژی و فن آوری ،جذب سرمایه گذاری خارجی،تقسیم خطر پذیری ودر مجموع عملکرد بهینه سازمان می­گردد.

 

با توجه به اهمیت سیستم شهرداری كه در تأمین نیازهای جامعه نقش اساسی دارد ، به كارگیری سیاستهای خصوصی سازی و واگذاری امور در راستای عملكرد بهینه و تأمین خواسته‌های جامعه می تواند شتاب تحولات محیطی و عدم اطمینان را برای سازمان  تا حدودی بهبود  بخشد لذا با توجه به ضرورت هماهنگی سازمان با تحولات بیرونی و دستیابی به مزیتهای رقابتی در دنیای كسب و كار كنونی، محقق امیدوار است این پژوهش بتواند پایه ای برای تحقیقات بعدی در آینده باشد و توسط پژوهشگران دیگر تكمیل گردد ، تا گامی كوچك در تحقق هدف دیرینه یعنی بهبود عملكرد در سازمان ‌های خدماتی و به خصوص شهرداری كه در ارائه بخش عظیمی از خدمات به جامعه سهیم هستند، برداشته شود

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1 بیان مساله تحقیق

 

توجه جدی به مفهوم بهره وری و استفاده بهینه از امكانات و منابع سازمان ها امری روشن و بدیهی است و برای افزایش نرخ بهر ه وری، بازبینی در روش ها ی اداره سازمان  و در صورت لزوم تجدیدنظر در آنها اجتناب ناپذیر می باشد. از نظر علمی، روش ها ی متعددی وجود دارد كه مدیران می توانند در انتخاب راه حل های استفاده مناسب و عقلایی از منابع از آنها كمك بگیرند. سازمان ها در سراسر جهان به دنبال تكنیک ها و روش هایی برای حفظ و توسعه مزایای رقابتی خود هستند. استفاده از روش های نوین مدیریت خدمات، از جمله واگذاری  كه در آن تمام یا بخشی از فعالیت های سازمان  به افراد یا                        سازمان های بیرونی واگذار می شود، یكی از روش های بهره وری است كه در دو دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته است.  واگذاری  در سال های اخیر خود را به عنوان یكی از این رویكردها ی پراهمیت معرفی كرده است . بعضی از شركت ها به منظور بهبود كیفیت خدمات و محصولات، كاهش هزینه و زمان تولید، تمركز بر روی مزیت ها ی اصلی رقابتی و به طور كلی افزایش اثربخشی سازمان ، اقدام به واگذاری  برخی فعالیت ها نمود ه اند و چنین به نظر می رسد كه شركت ها با واگذاری  فعالیت های خود به سازمان  های تخصصی دیگر، بهتر می توانند بر روی فعالیت هایی كه ارزش افزوده بیشتری ایجاد می كنند، تمركز كرده و بدین طریق اثر بخشی فعالیت های خود را به حداكثر برسانند .

 

از نظر کلی و راشید (2000) واگذاری  عبارت است از عقد قرارداد با عرضه كننده بیرونی برای انجام فعالیت هایی كه قبلاً در شركت انجام می شد، یا انجام فعالیت هایی كه كاملاً جدید هستند. بنابراین، تصمیم گیری برای واگذاری از جمله مسائلی است كه باید كلیه ملاحظات سازمانی، موارد پیش نیازی و شرایطی آمادگی سازمان  و مراحل بكارگیری و مدیریت و كنترل فرایند در مورد آن در كانون توجه قرار گیرد .

 

امروزه، بسیاری از شركت ها با تمركز بر یک تخصص و یا مهارت ویژه فقط برای ارائه خدمات به مجموعه ای بیرون از خود فعالیت می كنند. تحقیقات نشان می دهد منافع حاصل از واگذاری  برای بسیاری از شركت ها، زیاد بوده و مهمترین آنها صرفه جویی در وقت و هزینه و ارتقای كیفیت و آزادسازی منابع داخلی به منظور استفاده بهینه از آنها بوده است.

 

در كشور ما به دلایل مختلف، واگذاری به مفهوم وسیع و گسترده خود مورد استفاده و توجه مدیران و مسئولان قرار نگرفته است . از این رو لازم است محققان و مدیران صنعتی در جهت بكارگیری آن و نیز بایدها و نبایدها در انجام آن به مطالعه و تحقیق بپردازند تا طبق شرایط مشخص علمی و روشن بدانیم چه چیز را، چه وقتی و به چه طریقی و به چه كسی بسپاریم.

 

 

 

1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق

 

در گذشته، واگذاری زمانی مورد استفاده قرار می گرفت كه سازمان ها نمی توانستند خوب عمل كنند. در رقابت ضعیف بودند، كاهش ظرفیت داشتند، با مشكل مالی روبرو بودند و یا از نظر فناوری عقب و شكست خورده بودند.

 

امروزه سازمان هایی كه كاملاً موفق هستند نیز از این ابزار برای تجدید ساختار سازمان  هایشان استفاده می كنند و مدیران این سازمان ها به عنوان یک موضوع حیاتی این موضوع را درك كرده اند كه ایجاد قابلیت های كلیدی برای برآورده نمودن نیازهای مشتری ضروری است و باید دراین راه تلاش نمایند.

 

تحقیقات نشان می دهد كه افزایش واگذاری می تواند منجر به كاهش هزینه ها شده و نیاز به           سرمایه گذاری در زمینه تسهیلات، تجهیزات و نیروی انسانی را پایین بیاورد. از سوی دیگر شواهدی نیز حاكی از این است كه افزایش واگذاری  می تواند نوآوری و كنترل برروی كارها را كاهش دهد . واگذاری  را شكلی از فعالیت پیمانكاری می دانند كه قبلاً در شركت انجام می شده است و اكنون انجام آن امور به

 دیگران واگذار شده است.

 

برای سپردن كار به بیرون متاسفانه بنگاه ها و سازمان های ما به وظایف دیگری كه برعهده آنها گذاشته می شود، توجهی ندارند در صورتی كه باید در هنگام واگذاری  به برقراری مكانیزم های واگذاری  بپردازند و با مدیریت صحیح، توانایی مانیتور كردن شركتی را كه كار به او واگذار شده، داشته باشند و به گزارش مداوم بپردازند.

 

همچنین شركتی كه تمایل به دریافت خدمات واگذاری دارد، باید متخصص انجام آن كار باشد و فعالیت هایش منحصر به خدمت گرفته شده باشد . همچنین شركت خدمت گیرنده باید بتواند فعالیت خود را طوری تنظیم كند تا قابلیت كنترل شدن را داشته باشد و امكاناتی را به منظور مانیتور كردن امور فراهم كند.

 

فعالیت هایی كه در محور فعالیت های اصلی سازمان  قرار ندارند، باید واگذاری  شوند و فقط كارهایی كه به موضوع اصلی فعالیت سازمان  مربوط بوده یا قیمت و شرایط انجام آن بهتر باشد، می توانند در داخل مجموعه انجام شوند . متأسفانه نگاه مدیران ما در مورد واگذاری  با ناآگاهی همراه شده و دیدگاه مناسب در این زمینه كمتر وجود دارد، چنانچه بخشی فكر می كنند در صورتی كه كار را به بیرون واگذار كنند، آن كار به طور صحیح انجام نشده و با كیفیت پایین تر و هزینه بیشتر انجام می پذیرد . در حالی كه اگر كارفرما، كار را صحیح مطرح و بر آن كنترل داشته باشد، كیفیت خدمات افزایش می یابد.

 

رویكرد سیستماتیک در واگذاری  امری حیاتی است و به عنوان یكی از عوامل بحرانی موفقیت در مدیریت تداركات و مشاركت های پروژه های تحیقاتی، به این مساله پرداخته شده است . مساله واگذاری در سازمان  ها موضوعیت دارد . اما در پروژه های تحقیقاتی بواسطه وجود ریسك از دست رفتن دانش انحصاری سازمان  اهمیت دو چندانی می یابد. نتیجه این امر افزایش آگاهی نسبت به اهمیت تصمیمات واگذاری شده است .

 

تصمیمات واگذاری  مقداری از منابع و سرمایه را جهت صرف در موارد دیگر آزاد می سازد. واگذاری  به این صورت سبب كاهش هزینه ها حتی تا 39% شده است، جدا از اینكه منافعی مثل وارد شدن به بازارهای كلیدی نیز به این ترتیب و با این مشاركت ها تسهیل شده است . اولین موج واگذاری  فعالیت ها به فعالیت هایی كه مستلزم مهارت ها ی سطح پایین بودند محدود می شد، مثل مشاغل صنعت نساجی یا صنعت اسباب بازی .

 

دومین موج شامل صنایعی مثل تهیه نرم افزارها، پردازش كارت های اعتباری و مواردی از این دست بود . سومین موج یا موجی كه الان در جریان است شامل فعالیت هایی می شود كه دارای دستمزد بالایی هستند و نیاز به مهارت های سطح بالا دارند كه از جمله آنها می توان به طراحی تراشه، مهندسی،             تحلیل های مالی، داروسازی و تحقیق و توسعه اشاره نمود.

 

با بررسی ساختار هزینه شركت های تولیدی در كشورهای مختلف نتایج مشابهی گزارش شده است . همه آنها بیان می كنند كه مو اد و قطعات /فرایندهای خریداری شده از تأمین كنندگان به طور متوسط50%  كل هزینه ها ی تولیدی را تشكیل می دهد . بنابراین هزینه های مدیریت زنجیره تأمین، یک عنصر اصلی در مدیریت هزینه كل و افزایش سودآوری شركت می باشد. شواهد حاكی از آن است كه در گذشته رابطه تأمین به صورت سیستماتیک انجام نمی شده است . اما در سال ها ی اخیر مدل ها یی در این رابطه ارائه شده است.

 

تصمیمات تأمین تنها به مواد و قطعات / فرایندهای محصول ، محدود نمی شود و در رابطه با              فعالیت های غیر تولیدی از قبیل خدمات پشتیبانی نیز قابل كاربرد است. در اكثر سازمان ها، تصمیمات تأمین بالقوه زیادی وجود دارد . به طور مثال، شركت های تولیدی صدها قطعه دارند كه می تواند از داخل یا خارج سازمان تأمین گردد.

 

نتیجه تصمیمات كاملاً متأثر از كیفیت اطلاعات در دسترس و فرضیات استفاده شده در تحلیل                  می باشد. در كنار ملاحظات هزینه و سود، در تصمیمات تأمین، مسائل استراتژیك، ارزیابی مالی، ابعاد كارایی و ریسك در رابطه با كیفیت تأمین كننده ، قابلیت اطمینان، زمان های پیشبرد و تحویل مد نظرقرار می گیرند. زمانیكه تمام این فاكتورها با هم در نظر گرفته می شوند، تصمیم تأمین می تواند یک تصمیم بسیار پیچیده و حساس باشد كه بر سودآوری، سرمایه گذاری و موقعیت رقابتی تأثیر می گذارد. یک تصمیم اشتباه می تواند منجر به هزینه های محصول بالاتر، حیف و میل و از دست دادن فرصت ها، مشتریان و سهم بازار شود.

 

 

 

1-3 اهداف تحقیق

 

1-3-1 هدف کلی :

 

تجزیه و تحلیل آثار ناشی از واگذاری كارها به پیمانكاران بر عملكرد شهرداری شهرهای با تاکید بر شهر شوشتر و ارائه پیشنهادات لازم به منظور بهبود آنها.

 

1-3-2 اهداف جزئی :

 

1)تأثیر واگذاری شهرداری شوشتر  بر کیفیت ارائه خدمات به شهروندان

 

2)تأثیر واگذاری شهرداری شوشتر  بر زمان انجام تعهدات به شهروندان

 

3)تأثیر واگذاری شهرداری شوشتر  بر بالا بردن درآمدها

 

4)تأثیر واگذاری شهرداری شوشتر  بر کنترل هزینه ها

 

5)تأثیر واگذاری شهرداری شوشتر  بر ایمنی کارکنان 

 

 

 

1-4 سوالات تحقیق

 

در این تحقیق به سؤالات ذیل پاسخ داده می شود:

 

1-آیا واگذاری كارها به پیمانكاران موجب بهبود عملكرد سازمانی شده است؟

 

به منظور یافتن پاسخ برای سوال فوق، تأثیر واگذاری كارها به پیمانكاران در موارد

 

ذیل مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است:

 

• كیفیت ارائه خدمات به مشتریان،

 

• زمان انجام تعهدات به مشتریان،

 

• ایمنی،

 

• روحیه و انگیزه كاركنان،

 

• هزینه ها

 

• درآمدها

2- برای بهبود عملكرد شهرداریها در ارتباط با واگذاری كارها به پیمانكاران چه باید كرد؟

 

 

 

1-5 فرضیات تحقیق

 

به نظر می رسد بین واگذاری و تحقق اهداف مالی در شهرداری شوشتر رابطه معنادار وجود دارد.

 

به نظر می رسد بین واگذاری و تحقق رضایتمندی مشتری ها در شهرداری شوشتر رابطه معنادار وجود دارد.

 

به نظر می رسد بین واگذاری و کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان در شهرداری شوشتر رابطه آماری وجود دارد.

 

به نظر می رسد بین واگذاری و روحیه و انگیزه کارکنان در شهرداری شوشتر رابطه معنادار وجود دارد.

 

به نظر می رسد بین واگذاری و زمان انجام تعهد به مشتریان در شهرداری شوشتر رابطه معنادار وجود دارد.

 

outsourcing

 

Kily

 

Rashid

توزیع متناسب خدمات نقش موثری در جابه جایی فضایی جمعیت و تغیرات جمعیتی در مناطق شهری و روستایی را دارا می باشد و از آنجا که یکی از معیارهای توسعه ی پایدار توجه به توزیع متوازن جمعیت است، لذا توزیع خدمات باید عدالت را برقرار نماید. توسعه شهرنشینی و افزایش روز افزون جمعیت در جهان امروز سبب گشته تا فضاهای شهری به شکل نامتعارف و بدون توجه به ابعاد و اصول انسانی شهری شکل گیرند و رشد نمایند و  به همین جهت روز به روز شاهد گسستگی در فضاهای شهرها و محیطهای شهری هستیم و این روند منجر به خالی شدن روستاها از سکنه و هجوم به شهر ها شده است. در واقع با رشد سریع شهرنشینی و شهرها مسائلی نظیر توزیع نامتعادل خدمات و امكانات ، تفاوت‌های شرایط زیستی و در نهایت اختلافات طبقاتی و جدایی گزینی اجتماعی و اقتصادی نمود بیشتری یافته است. که می‌توان در ویژگیهای جمعیتی، درصد كاربریها و آمار مراكز و امكانات خدماتی در مناطق و حوزه‌های شهری دید. آخرین راهبرد برای این مسائل ناشی از رشد و توسعه درهمه سطوح ارائه راهبرد جدید توسعه پایدار می‌باشد. در این رویكرد هر توسعه‌ای باید ضمن رفع نیازهای كنونی، متضمن حق آیندگان برای تامین نیازهایشان نیز باشد. ویژگیهای این نوع توسعه در سطح شهرها و روستاها عبارتند از: برابری بین نسلها، برابری درون نسلها (شامل، برابری اجتماعی، برابری جغرافیایی و برابری در حكومت )، حفاظت از محیط طبیعی (و زندگی در چارچوب ظرفیت تحمل آن)، استفاده حداقل از منابع غیرقابل تجدید، بقای اقتصادی و تنوع، جامعه خوداتكا، رفاه فردی و رفع نیازهای اساسی افراد جامعه.

 

در واقع رشد مناطق جمعیتی  به نوبه خود در شكل گیری فرم شهر و روستا و توسعه و تحول آن به صورت فرم‌های مختلف استقرار جمعیت بسیار موثر بوده است. در توسعه پایدار به شاخص های مختلفی پرداخته می شود که میزان دسترسی به خدمات از جمله مهمترین آنها می باشد.یکی از روش های بهینه ارائه خدمات برای تحقق این امر ،تقسیم آن به عنوان یک سیستم به مناطق مختلف وارائه خدمات متناسب با ویژگی جمعیتی است.

 

بررسی برابری در توزیع فضایی خدمات و امكانات از مهم‎ترین عناوین در مطالعات و پژوهشها به‎شمار می‎آید. روش مطالعه، تحلیلی و توصیفی است و روش‎های گردآوری داده‎های پژوهش، تركیبی از روش‎های اسنادی و میدانی است. برای تحلیل كمی، از روش‎های آماری استفاده شده است تا چگونگی توزیع فضایی خدمات و امكانات در روستاها بررسی و مورد تجزیه ‎و تحلیل قرار گرفته است.

 

 

 

2-1 بیان مسأله

 

تقاضا برای توسعه پایدار، مهمترین چالش فراروی بشریت در قرن بیست و یكم می‌باشد. همچنین بشر همیشه در جستجو برای یافتن مکان ایده‌آل است که بتواند روحیه سالم زندگی شهری و روستایی را بر اساس ایده‌های روشنگرانه عدالت اجتماعی بیان كند و توسعه و تحول آن نیز به صورت فرم‌های مختلف در استقرار جمعیت (شهری و روستایی) تبلور یافته است. در توسعه پایدار اهمیت و توجه به شاخص‌هایی است که میزان دسترسی به خدمات در آن بالا باشد. و تحقق این امر باید متناسب با ویژگی جمعیتی باشد. این پژوهش، با هدف شناخت کاربری های موجود در روستای چاشم در شهرستان مهدیشهر و نحوه دسترسی به این کاربریها با استخراج آمارهای موجود و انجام مطالعات میدانی، به تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده می پردازد. به طور کلی تاثیرات توزیع کاربریها در ارزش افزوده زمین و توسعه پایدار و دسترسی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در نهایت راهکارهایی جهت دستیابی به توسعه پایدار برنامه ریزی روستایی و رهایی از برخی چالشهای بازدارنده در پهنه بندی اراضی، ارائه گردد.

 

در واقع «مولفه‌های توسعه روستایی در دو گروه عمده قرار میگیرند: گروه اول، شامل منابع توسعه اعم از منابع طبیعی و انسانی است. و گروه دوم، شامل فضاهای توسعه و ساختار آن فضاها است، مانند شرایط جغرافیایی و اقلیمی، که طرح‌های عمران روستایی شکل دهنده فضاها و کالبدهای محل زیست و فعالیت در محیط روستایی است. بدیهی است که منابع طبیعی و انسانی بدون تجهیز لازم و فراهم کردن بسترها و زیرساختهای ضروری جهت استفاده از آنها، نمی‌توانند عاملی در فرایند توسعه باشند و یا در فرایند توسعه روستایی مورد استفاده قرار گیرند. برای اینکه بتوان این منابع را تجهیز نمود و به کار گرفت، ضرورت دارد زیرساختهای فیزیکی لازم برای این کار به عنوان بسترهای توسعه، مهیا گردد.

 

به لحاظ اهمیت موضوع، در سالهای اخیر در مناطق روستایی کشور طرحهای متعددی در ابعاد زیرساختی به ویژه در حوزه نوسازی و بهسازی روستاها طراحی و اجرا شده است که بدون تردید، یکی از مهمترین آنها طرح هادی روستایی بوده است که به منظور ایجاد تغییر و دستیابی به شرایط مطلوب زیستی در سکونتگاه‌های انسانی در نواحی روستایی به اجرا در آمده است .

 

با توجه به اینکه امروزه رشد و توسعه کالبدی روستاها اجتناب ناپذیر است و این توسعه کالبدی با برنامه ریزی صحیح و در قالب طرحهای توسعه کالبدی و طرح هادی انجام می شود این طرح ها در راستای فراهم سازی زمینه توسعه و عمران نقاط روستایی تهیه و اجرا می شوند . تجدید حیات و هدایت روستاها از ابعاد کالبدی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی از جمله ، اهداف مورد نظر در طرحهای مذکور می باشد. این طرحها ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود، میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملکرد های مختلف از قبیل مسکونی، تولیدی، تجاری و کشاورزی، تأسیسات و تجهیزات و نیازمندیهای عمومی روستایی را حسب مورد، در قالب طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاه های روستایی تعیین می نماید.

 

یکی از ضعفهای عمده عدم دسترسی به استانداردهای کاربری زمین منطبق بر شرایط اقلیمی هر روستا می باشد. با بررسیهای بعمل آمده از متون علمی و دستورالعمل های ملاک عمل، آنچه که مشخص است تاکنون تحقیق علمی جامعی نسبت به تدوین این استاندردها در ارتباط با سکونتگاه های روستایی و با لحاظ شرایط اقلیمی صورت نگرفته است.

 

در این راستا نگارنده  با مطالعه روستای چاشم ازتوابع شهرستان مهدیشهر به بررسی کاربری های اراضی روستا و پیرامون آن اقدام نموده باشد که زمینه ای برای توسعه روستا باشد.

 

درواقع روستای چاشم  به دلیل قرار گرفتن در مسیر خطیرکوه به دوآب و قرارگیری در ارتفاعات البرز مرکزی  با روستاهای دیگر شهرستان متفاوت است این روستا نه تنها از جمعیت خالی نشده بلکه با جمعیت پذیری زمینه توسعه آتی روستا را بعمل آورده و باید با برنامه ریزی صحیح توسعه هدفمند را در نظر گرفت. کاربری اراضی در روستای مورد مطالعه به دلیل وجود اراضی کشاورزی و باغی و حفظ این کاربریها بسیار حائز اهمیت است که باید این کاربریها حفظ و موانع توسعه برچیده شود تا روستا توسعه یابد اما کاربری های روستا نیز حفظ شده تا توسعه پایدار روستا شکل گیرد.

 

در این رابطه مطالعات تأثیر شرایط و عوامل طبیعی زمین های اطراف روسـتا و تـأثیر عوارض طبیعی، وضع خاك، شیب زمین، پوشـش گیاهی و عوامـل اقلیمـی در مسـایل زیسـت محیطـی در قالـب الگوهایی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و كاربرد آنها درجهت تكامل زیست محیطـی انسـان مشـخص و ارائه می گردد. ضمناً در رابطه با وضعیت كالبدی روستا، بازتاب فعالیت های انسانی در محدوده حوزه آبخیـز و منـابع طبیعی روستا (كشاورزی-باغداری، دامداری) و فعالیت های معدنی و صنعتی (معادن و كارگاه های صنعتی كوچـك و بزرگ) نیز فعل و انفعالات شكل گیری اماكن در آبادی (نظیر واحدهای مسكونی، باغات درون آبادی اماكن اجتمـاعی مذهبی بهداشتی، آموزشی، تجاری، خدماتی، و راه های ارتباطی) برروی شرایط كالبدی روستا و حوزه ی نفوذ آن بـه منظور تكامل بخشی و فراهم نمودن شرایط مناسبتر زیستی مورد مطالعه قرار گیرد.

 

با توجه به اینکه بیش از 90 درصد اراضی تحت تصرف و دست اندر كاری مردم روستاها و عشایر قـرار دارد. و این اراضی در كلیه مناطق كشور در محدوده های ثبتی و عرفی روستا قرار داشته، به صورتی از مقیاس های مختلف در قالب انواع مختلف كشت و كار، مرتع، جنگل، بهره گیری از منابع معدنی سطحی بـه وسـیله روستانشـینان مـورد بهره برداری قرار می‌گیرد كه البته به دلیل كامل نبودن نقشه تفكیكی كاربری اراضی در سطح كشـور، ارقـام مربـوط به كاربری اراضی عمده تخمینی اعلام شده است. اما در مجموع كاربری اراضی روستایی كشور مـی توانـد در اشـكال زیر مورد بهره برداری قرار می گیرد و حد فاصل نقاط روستایی مختلف تحت قراردادهای عرفی و سینه بـه سـینه یـا ثبتی بین نقاط همجوار به نوعی تقسیم شده است كه به صورت تصـرف مسـتقیم (كاشـت ) و یـا مرتعـی بـین اهـالی تقسیم می‍شود.(Roostanet.ir/uploads/3_25_1-1.pdf)

 

دسترسی عادلانه به كاربریها و استفادة بهینه از آنها یكی از مؤلفه های اساسـی در توسـعة پایـدار و عدالت اجتماعی است. امروزه مفهوم زمین و فضـای روستایی و شهری هـم بـه لحـاظ طبیعـی و كالبـدی و هـم بـه لحـاظ اقتصادی – اجتماعی تغییر كیفی پیدا كرده و در نتیجه ابعاد و اهداف كاربری اراضی نیز وسیع و غنی شـده اسـت. بنابراین، استفاده از زمین و فضا به عنوان یک منبع عمومی، حیاتی و ثروت همگانی، باید با برنامـه ریـزی اصـولی انجام پذیرد. با توجه به اهمیت این موضوع، در این پژوهش به بررسی و تحلیـل كـاربری اراضـی روسـتا چاشم و شناسایی پتانسیل های کاربری و برنامه ریزی برای پهنه بندی کار بری با توجه به دیدگاه های كمی و كیفی پرداخته شده است. همچنین مسایل و كمبودهای كاربریها به طور جداگانه به صورت كمی و كیفی، با لحاظ كـردن شـرایط اجتمـاعی، اقتصادی و كالبدی روستا بررسی و با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی و استفاده از AHP به تجزیـه و تحلیـل كـاربری هـا پرداخته شده است . نتایج حاصل از این مطالعه نشان دهنده آن است كه گسترش كالبدی این روستا در دهة اخیـر و افزایش جمعیت آن، باعث عدم تعادل در كاربری اراضی آن گردیده است، بنابراین، تعادل بخشـی بـه آن و ایجـاد تمهیدات و تعیین راهكارهای مناسب به منظور جلوگیری از گسترش بی رویة روستا و تخریب منابع طبیعی و حفظ اراضـی كشـاورزی و منابع طبیعی پیرامون روستا را ضروری میسازد. ارزیابی كمی كاربری اراضی روستا با توجه به سرانه ها و معیارهـا وهمچنین ارزیابی كیفی آن با توجه به ماتریسهای سازگاری، ظرفیت، مطلوبیت و وابستگی و تحلیل علمـی آن در این پژوهش، نشان دهندة آنست كه بسیاری ازكاربریهای موجود از نظر كمی و كیفـی بـا اسـتانداردها و ضـوابط علمی منطبق نبوده و نامتعادل است. این پژوهش بر آن است تا با ارزیابی کاربری اراضی در روستا نسبت به شناسایی ظرفیتهای کاربری و پهنه بندی کاربری های اراضی در روستای چاشم  و شناسایی تهدیدها و فرصتها و نقاط  ضعف و قوت به ارائه راهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار دست یابد.

 

 3-1 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

 

یکی از مهمترین اسناد طرح های توسعه روستایی، نقشه کاربری اراضی است. تجارب بدست آمده از بیش از سه دهه فعالیت‌های مرتبط با تهیه طرحهای توسعه وعمران روستایی در سطح کشور در کنار تحولات صورت گرفته در زمینه تهیه طرحهای توسعه وعمران در سطح جهانی، ضرورت اصلاح در شیوه تهیه طرح‌های هادی روستایی و مهمترین سند آن، نقشه کاربری اراضی را اجتناب ناپذیر نموده است.

 

در روند فعلی تعیین کاربری اراضی، اراضی پیشنهادی با کاربری انتفاعی مانند مسکونی، از ارزش افزوده بالایی برخوردار میشوند بدون آنکه هزینه یا عوارضی بابت این ارزش افزوده پرداخت نمایند. از سوی دیگر اراضی با کاربری‌های غیرانتفاعی مانند فضای سبز دچار ارزش کاهنده میشوند درحالیکه هیچ مکانیسم مدون و عامی برای جبران این کاهش ارزش وجود ندارد.

 

این پژوهش به بررسی و تحلیل کاربری اراضی و پهنه بندی کاربری در روستای مورد مطالعه اشاره دارد تا اراضی واقع در محدوده طرح با تهیه طرح هادی روستایی و کاربری های پیشنهادی برای دستیابی به توسعه پایدار مورد توجه قرار گرفته و برای محدوده موجود روستا با رویکرد حداقل مداخله، نسبت به ساماندهی شبکه معابر و کاربریها اقدام گردد و در محدوده اراضی پیشنهادی اراضی اضافه شده به بافت موجود روستا ضمن مشخص کردن ساختار شبکه ارتباطی پیشنهادی، کاربری های پیشنهادی به صورت پهنه بندی و در قالب سه پهنه اصلی سکونت وخدمات، سکونت و فعالیت و خدمات و فعالیت ارائه خواهند شد و از تعیین قطعی کاربری در این محدوده پرهیز خواهد شد.

 

یکی از اهداف اصلی و مهم در فرایند برنامه ریزی کاربری زمین روستایی مدیریت صحیح استفاده از زمین برای کاربری های مختلف می باشد.

 

با توجه به محدودیت عرضه زمین و نیز اهمیت اراضی کشاورزی در روستاها، استفاده از ساز و کارهایی مناسب برای توزیع بهینه زمین بین کاربری های مختلف ضروری به نظر می رسد. استفاده از سرانه استانداردهای فضایی یکی از ابزارهای اصلی توزیع بهینه زمین بین کاربری های مختلف می باشد. استانداردهای فضایی شامل مواردی مانند استاندارد تراکم جمعیتی، استاندارد سرانه زمین و استاندارد سرانه کاربری های مختلف می باشد. با بهره گرفتن از این استانداردها امکان برآورد زمین مورد نیاز برای جمعیت برآورد شده افق طرح فراهم می شود. لذا ضرورت مطالعه و بررسی استانداردهای متناسب با روستاها و کاربری های مورد نیاز روستاها جهت نیل به هدف توسعه پایدار روستایی اهمیت این پژوهش را بیش از بیش آشکار می گردد.

 

در روستای چاشم با توجه به اهمیت اراضی موجود و نیز توسعه اجتناب ناپذیر در روستا و با وجود منابع محدود آب و خاک، ضرورت حفظ کاربری اراضی با برنامه ریزی صحیح نسبت به پهنه بندی کاربری اقدام نمود و زمینه توسعه آتی روستا نیز فراهم گردد.

 

مهمترین استانداردهای فضایی در برنامه ریزی کاربری اراضی توجه به شاخص جمعیت و سرانه و استاندارد می باشد که در این پژوهش به دلیل نبود مطالعات و پژوهشهای کافی در زمینه کاربری های روستایی با تعمیم داده ها و مطالعات کاربری اراضی شهری با هدف توسعه پایدار در روستاها سعی بر ارائه الگوی مناسب در پهنه بندی کاربری اراضی روستایی انجام می شود.

 

در رابطه با وضعیت كالبدی روستا، بازتاب فعالیت های انسانی در محدوده حوزه آبخیـز و منـابع طبیعی روستا (كشاورزی-باغداری، دامداری) فعل و انفعالات شكل گیری اماكن در آبادی (نظیر واحدهای مسكونی، باغات درون آبادی اماكن اجتمـاعی مذهبی بهداشتی، آموزشی، تجاری، خدماتی، و راه های ارتباطی) برروی شرایط كالبدی روستا تاثیرگذار است.

 

گستردگی اراضی تحت تصرف مردم در روستاها و عشایر در سطح کشور و قرارگیری این اراضی در محدوده های ثبتی و عرفی روستاها در قالب انواع مختلف كشت و كار، مرتع، جنگل، بهره گیری از منابع معدنی سطحی بیانگر این واقعیت است که بهره برداران اصلی اراضی در کشور روستانشـینان هستند.

 

دسترسی عادلانه به كاربریها و استفادة بهینه از آنها یكی از مؤلفه های اساسـی در توسـعة پایـدار و عدالت اجتماعی است. امروزه مفهوم زمین و فضـای روستایی و شهری هـم بـه لحـاظ طبیعـی و كالبـدی و هـم بـه لحـاظ اقتصادی – اجتماعی تغییر كیفی پیدا كرده و در نتیجه ابعاد و اهداف استفاده از كاربری اراضی نیز وسیع و غنی شـده اسـت. بنابراین، استفاده از زمین و فضا به عنوان یک منبع عمومی، حیاتی و ثروت همگانی، باید با برنامـه ریـزی اصـولی انجام پذیرد. با توجه به اهمیت این موضوع، در این پژوهش به بررسی و تحلیـل كـاربری اراضـی روسـتای چاشم و شناسایی پتانسیل های موجود کاربری و برنامه ریزی برای پهنه بندی کاربری با توجه به دیدگاه های كمی و كیفی پرداخته شده است .

 

. نتایج حاصل از این مطالعه نشان دهنده آن است كه گسترش كالبدی این روستا در دهة اخیـر با افزایش جمعیت ارتباط مستقیم داشته و عدم کنترل آن باعث عدم تعادل در كاربری اراضی خواهد شد. بنابراین، تعادل بخشـی و ایجـاد تمهیدات و تعیین راهكارهای مناسب به منظور جلوگیری از گسترش بی رویة روستا و تخریب منابع طبیعی و حفظ اراضـی كشـاورزی و منابع طبیعی پیرامون روستا را ضروری میسازد.

 

روستای چاشم مرکز دهستان چاشم از توابع بخش شهمیرزاد از شهرستان مهدیشهر می باشد که در فاصله 40 کیلومتری شمال مرکز شهرستان و در مسیر جاده سمنان به دوآب قراردارد. این روستا با 1125 متر ارتفاع ازسطح دریا در طول جغرافیایی 53 درجه و 58  دقیقه و عرض جغرافیایی 35 درجه و 4 دقیقه در دامنه ارتفاعات البرز واقع شده است. روستای چاشم در میانه کوههای نیزوا ، چپرد، گرم در، بردر، ارم و سفیدکوه قرار گرفته است از نظر توپوگرافی روستای مذکور در منطقه کوهستانی قراردارد که شیب عمومی آن از شمال به سمت جنوب می باشد . با توجه به اینکه روستای چاشم به عنوان مرکز دهستان چاشم و از روستاهای مرکزی شناخته می شود سایر روستاهای دهستان وابستگی نسبی به آن داشته و در عمل نقش مرکزیت را ایفا می کند و مردم روستاهای اقماری معمولاً نیازهای خود را از این روستا تهیه می نمایند لذا این موضوع موقعیت و نقش آفرینی آن را مضاعف کرده است.

 

بر اساس آخرین سرشماری در روستای چاشم قریب به 725  نفر جمعیت سکونت دائم و رقمی نزدیک به 600 نفر نیز خوش نشین دارد که در ایام مختلف سال در روستا حضور دارند که اکثریت این گروه نیز دارای واحدهای مسکونی شخصی در سطح روستا می باشند که بر این اساس تعداد واحدهای مسکونی موجود در روستا که مورد استفاده ساکنین می‌باشد بیش از 325 واحد مسکونی است.

 

با بررسی بعمل آمده مشخص گردیده که اراضی کشاورزی روستای چاشم در پیرامون آن واقع شده است از منابع طبیعی موجود در روستا می توان به اراضی حاصلخیز ، منابع آبی (چشمه) و مراتع طبیعی اشاره کرد که نقش مهمی را در توسعه اقتصادی روستا ایفا می کند.

 

براساس طرح هادی کل اراضی کشاورزی روستا 212 هکتار می باشد که 60 هکتار آن را باغات و بقیه را اراضی زراعی تشکیل می دهد.

 

با توجه به اینکه در سطح روستاهای کشور استانداردهای کاربری اراضی به صورت مدون وجود ندارد لذا با توجه به جمعیت روستا و تعمیم استانداردهای شهری  با روستای مورد نظر استانداردهای کاربری برای شهرهای 5000 تا 10 هزار نفر انتخاب شده است.

 

در این پژوهش برآنیم تا با شناخت کاربری در وضع موجود و شناسایی کمبودهای آن ومقایسه با استانداردها در کاربری های پیشنهادی در طرح بر اساس پهنه بندی کاربری های مورد نیاز روستا شناسایی و اضافه گردد

 

4-1  مرور ادبیات­و سوابق پژوهش

 

پیشینه ی برنامه ریزی کاربری اراضی

 

در انگلستان نخستین مقررات قانونی مربوط به نحوه ی استفاده از اراضی، با تصویب قانون بهداشت عمومی در سال 1876 میلادی مطرح شد که طی آن مالکان زمین ملزم به رعایت مواردی در جهت حفظ منابع آب، دفع فاضلاب و سنگفرش معابر می شدند. در ایالات متحده ی امریکا، اولین قانون مربوط به نحوه ی تفکیک اراضی در سال 1885 به تصویب رسید. (رضویان، 1381: 47)

 

در دهه ی 1950 تدوین طرح های کلی (General Plan) برای کاربری زمین های شهری رواج یافت. در آن زمان این طرح ها به موضوعاتی چون  توسعه ی کالبدی شهرها، برنامه های توسعه ی شهری، معیارهای مدیریت شهری و ضوابطی برای کنترل توسعه ی شهرها اختصاص می یافت. این طرح ها در واقع نسل اول طرح های جامع یا هادی شهری بودند. از اوایل دهه ی 1960 نحوه ی استفاده از اراضی شهری در مفهوم خاص آن (برنامه ریزی کاربری زمین) به طور جدی شکل گرفت. (رضویان، 1381: 45)

 

طرح کاربری زمین (Land Use Design) در دهه ی1960 مطرح شد که در آن آینده ی بلند مدت شکل شهر در الگوی کاربری های متنوع زمین و خط مشی های لازم در جهت ایجاد زیرساخت ها و خدمات را منعکس می کرد. در  همین دهه، طرح طبقه بندی زمین که نمایش گر نواحی توسعه نیافته ی شهر بود مطرح گردید. این طرح نسل سوم طرحهای کاربری زمین به شمار می آید که حفاظت از محیط زیست به شکل تعیین اولویت های توسعه، از جمله ویژگیهای این طرح محسوب می گردد.

 

چهارمین شکل طرحهای کاربری زمین، طرح های سیاست گذاری شهری (Urban Policy Plan) بودند که در دهه 1970 مطرح شدند. این طرح ها در افق زمانی میان مدت، سیاست های گوناگون توسعه ای را برای شهر بیان می کردند که البته فاقد نقشه ی کلی یا تفصیلی شهری بودند.

 

طرح های مدیریت توسعه ی شهری در دهه ی 1980 بیان شدند و در آن ها اقدامات ویژه برای مدیریت رشد شهر به صورت کوتاه مدت انعکاس می یافت.

 

در دهه ی 1990 جدیدترین نسل طرح های کاربری زمین با نام طرح های ترکیبی (Hybrid Plan) مطرح شدند. در این طرح ها طراحی، سیاست گذاری و مدیریت با یکدیگر پیوند می خورند. (رضویان، 1381: 58) نخستین مقررات مربوط به منطقه بندی نیز در سال 1922 به مرحله ی اجرا درآمد. (رضویان، 1381: 47) 

 

برای سكونتگاه های روستایی نیزمانند شهرها طرح های مختلفی تهیه و تدوین می شود كه طرح هادی بارزترین نمونه آن است. طرح هادی روستایی عبارت است از تجدید حیات و هدایت روستا به لحاظ ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فیزیكی. مجری این طرحها بنیاد مسكن انقلاب اسلامی می باشد. در قالب این طرح وضعیت فیزیكی، اجتماعی، اقتصادی، جمعیتی و فرهنگی كل روستا درارتباط با حوزه نفوذ و سطوح بالاتر خود بررسی، ساماندهی و برنامه ریزی می شود.

 

اهداف طرح هادی به شر ح زیر است.

 

الف- ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی- اقتصادی- اجتماعی

 

ب- تامین عادلانه امكانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی، رفاهی

 

ج- هدایت وضعیت فیزیكی روستا

 

د- ایجاد تسهیلات لازم جهت بهبود مسكن روستائیان و خدمات محیط زیستی و عمومی (اكبری- عبدالهی  1384: 474)

 

طرح هادی ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود در روستا، میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملکرد های مختلف از قبیل مسکونی، تولیدی، تجاری و کشاورزی، و تأسیسات و تجهیزات و نیازمندیهای عمومی روستایی را بر حسب مورد در قالب مصوبات طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاه های روستایی یا طرحهای جامع ناحیه‌ای تعیین می کند.

 

با توجه به اینکه بیش از نیمی از مساحت كشور اراضی تحت تصرف و دست اندركاری مردم روستاها و عشایر قرار دارد. این اراضی در كلیه مناطق كشور در محدوده های ثبتی و عرفی روستا قرار داشته، و در مقیاسهای مختلف در قالب انواع كشت و كار، مرتع، جنگل، بهره گیری از منابع معدنی سطحی به وسیله روستانشینان مورد بهره‌برداری قرار می گیرد كه البته به دلیل كامل نبودن نقشه تفكیكی كاربری اراضی در سطح كشور، ارقام مربوط به كاربری اراضی تقریبی است. اما در مجموع كاربری اراضی پیرامونی روستایی در كشور می تواند به صورت تصرف مستقیم (كاشت) و یا مرتعی بین اهالی تقسیم شود. این اراضی به دلیل محدودیت در منابع باید مورد توجه قرار گیرد.

 

در ایران نیز بررسی کاربری های اراضی در نواحی شهری بیشتر مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار گرفته است و در زمینه کاربری اراضی روستایی مطالعات و پژوهش محدود است.

 

اگر با کمی تامل و تعمق به گذشته سکونتگاهی ایران بنگریم، در می یابیم که سکونتگاه های اولیه از همان ابتدا دارای نظام و برنامه ریزی خاص بوده اند.سکونتگاه های ادوار مختلف بیانگر آن است که استفاده از زمین ها با اهداف خاصی صورت می پذیرفته است؛دلیل آن با شرایط طبقاتی و اجتماعی بوده یا تفکر خاصی که به نحو ی به دنبال توزیع کاربری های مختلف بوده است.متاسفانه ما امروزه کمتر با منابع مدون از زمان های گذشته در این زمینه مواجه ایم و شاید بهترین سند و مدرک همان بقایای شهرها و سکونتگاه های به تاریخ پیوسته است که خود حاکی از یک مدیریت اندیشمندانه بر آنها بوده است؛حال نکته اینجاست که این مدیریت اگر هم بوده با نام کاربری اراضی مطرح نبوده است. (زمانی،90: 6)

 

اینک اگر قرار باشد سابقه ی کاربری اراضی شهری با همین عنوان و بر مبنای اصول علمی بررسی کنیم،باید گفت که قدمت این مطالعات در ایران بسیار کم و عمدتا مربوط به زمان تهیه اولین طرح های جامع شهری می شود( هاشمی 77:1376) به عبارت دیگر کاربری زمین در شهرهای ایران عمدتا در بطن طرح های جامع شهری بوده و کمتر به مجزا به آن پرداخته شده است.الگوی طرح های جامع و تفصیلی در ایران نیز در اصل خود اقتباسی است از الگوی طرح های شهری که پس از جنگ جهانی در اروپا و ایالات متحده آمریکا باب گردید.

 

طرح های شهرسازی که در ایران از اوایل دهه ی 1300 شروع گردید،تا حدود سال های دهه 1340 بیشتر به عنوان طرحهای گذر بندی و ساختمان سازی مطرح بود و اولین طرح های جامع پس از آن شروع شده است و محصول نهایی طرح ما نیز عبارت بوده است از طرح کاربری زمین در چارچوب منطقه بندی تنظیم و در قالب مرحله بندی نهایتا به عنوان سند قانونی توسعه ی شهری تصویب و برای اجرا به شهرداری ها ابلاغ می گردد.( رفیعیان 5:1380)

 

این طرح ها که به پیروی از الگوهای غربی در ایران شکل گرفته،در معماری بومی و سنتی ایران به یکباره از هم گسیختگی بزرگی را پدید آورد، بدون بهره گیری از پشتوانه های فرهنگی ایران و تنها با اتکا به روش های بیگانه و اغلب توسط متخصصین  و تحصیل کرده های کشورهای اروپایی و آمریکایی و گاه با استفاده ی مستقیم از کارشناسان خارجی تدوین گردیده است.این نحوه رویارویی با مسائل شهری در ابتدا موجب بروز عکس العمل های تندی در شهر ها شده و چه بسیار بافت های ارزشمند معماری بومی و تاریخی را نابود کرد.( مشهدی زاده دهاقانی،491:1374).

 

از مجموعه مطالعات انجام شده در مورد ارزیابی نتایج عملکرد طرح های شهری در ایران چنین برمی آید که این طرح ها در مجموع نتوانسته اند در جهت اهداف مورد نظر خود حرکت کنند،نتایج طرح پژوهش و ارزیابی طرح های جامع شهری در ایران (سازمان برنامه و بودجه،1372) به نحو بارزی این ناکامی را که نشانی از عدم وجود زیر ساخت های مناسب اقتصادی، اجتماعی، رشد بالای جمعیت و هجوم روستایان به شهرها کمبود قوانین مناسب در بهره گیری از اراضی و کاربری آنها، ضعف نظارت بخش عمومی در حقوق مالکیت و نهادهای ملی و غیره می باشد،را نشان می دهد( مهندسین مشاوره امکو،6:1378).

 

توسط مهدی تحصیلدار، رضا اصلانی و سید حامد کمالی نسب در سال 1392 مقاله ای  با موضوع امکان سنجی بکارگیری روش پهنه بندی در تعیین کاربری اراضی پیشنهادی طرح هادی روستایی به بررسی کاربری اراضی از لحاظ کیفی و کمی در روستاها و پیرامون استانداردها و سرانه های کاربری در روستاها اشاره نموده است در این مقاله نظرات و دیدگاه های موجود در موردکاربری اراضی اشاره شده است.

 

درخصوص چگونگی کاربری شهری دیدگاه های متفاوتی مطرح است، لیکن در یک جمع بندی کلی می‌توان آنها را در قالب پنچ دیدگاه عمده مطرح کرد که عبارتند از:

 

الف- نظریه نقش اجتماعی زمین

 

ب- نظریه نقش اقتصادی زمین

 

ج- نظریه ی ساماندهی زمین

 

د- نظریه ی توسعه ی پایدار شهری و زمین

 

ه- نظریه ی مدرنیسم و زمین ( زیاری6:1381- 11)

 

– در نظریه ی نقش اجتماعی زمین ،محدود کردن مالکیت خصوصی و بهره برداری از اراضی در راستای منافع عمومی مردم در شهرها بیشتر مد نظر می باشد.” هنری جورج” و “اتوواگنر” به این دیدگاه اعتقاد دارند.واگنر معتقد است که اراضی شهر ها باید به مالکیت عمومی در آید،تا قیمت اراضی شهری قابل کنترل باشد و به سود جویی مالکان نیانجامد.

 

-معتقدان به نظریه ی نقش اقتصادی زمین ،آن را عامل اساسی تغییر فضاهای شهری دانسته و ابراز می دارند که چون زمین و مسکن از منابع کمیاب هستند،ضروری است در بهره برداری از آنها حداکثر کارایی در نظر گرفته شود و ضوابط و مقررات خاصی در نحوه ی استفاده مطلوب از زمین تدوین گردد.زیرا زمین از کارکردهای مختلف مصرفی و مبادلاتی و اقتصادی و فناپذیری برخوردار بوده و دارای مطلوبیت ویژه ای است.” دیویدهاروی” از طرفداران این نظریه است.

 

– در نظریه ساماندهی زمین،ضوابط و مقررات چگونگی تقسیم اراضی شهری و نحوه ی استفاده از آن به موضوعاتی مثل مالکیت زمین از نظر وظایف بخش عمومی در برابر خطرات و سوانح طبیعی و صنعتی برمی گردد.”ابرکرومبی” و “لردریت” عمدتا به این دیدگاه معتقدند.

 

– در نظریه توسعه پایدار شهری و کاربری زمین،بر نگهداری منافع ارضی بر حال و آینده از طریق استفاده از بهینه از زمین تاکید می گردد و موضوعاتی چون جلوگیری از آلودگی محیط شهری و ناحیه ای،کاهش ظرفیت های تولید محیط طبیعی،عدم حمایت از توسعه های زیا ن آور و حمایت از بازیافت ها را مطرح می‌کند.

 

– بالاخره نظریه ی مدرنیسم و کاربری اراضی،به منطقه بندی شهری بر اساس عملکردهای خاص بدون توجه به موقعیت، مکان، فرهنگ و سنت در تراکمهای عمودی وافزایش فضای سبز براساس سلسه مراتب شهری اشاره می‌کند.(زیاری،66:1378).

 

در خصوص چگونگی استفاده بهینه از اراضی نیز دیدگاه های متعددی مطرح اند که از آن جمله اند ارزیابی های اقتصادی،   اجتماعی، فرهنگی، سیاسی،زیست محیطی و غیره که مهمترین آنها در ارتباط با برنامه ریزی و طراحی فضاهای شهری، ارزیابی های زیست محیطی و اقتصادی مطرح می باشند.

 

-ارزیابی زیست محیطی،به خاطر آثار گسترده ای که پروژه های طراحی شهری بر محیط زیست دارند و عمدتا جنبه ی قانونی و الزامی پیدا کرده است،بیشتر مورد توجه می باشد (بحرینی،419:1377). این نوع ارزیابی برای ارتقای کیفیت برنامه های زیست محیطی و اتخاذ سیاستی مناسب درباره ی تخصیص معقولانه منابع ارضی برای مصارف مختلف به کار می رود.گرچه تاکنون درباره ی ارزیابی زیست محیطی در پروژه های شهری-ناحیه ای و ملی تقریبا کار اندکی صورت گرفته لیکن به لحاظ اصول علمی و  زیست محیطی بسیار مفید است. در عین حال در این روش، ارزیابی باید قادر به پیش بینی نمایش آثار اکولوژیکی ناشی از استقرار کاربری ها بر محیط شهر و ناحیه باشد.( حسین زاده دلیر،103:1380.)

 

-ارزیابی اقتصادی , جهت سنجش احتمال سود و زیان اقتصادی طرح ها با توجه به اختصاص درآمد عمومی به آنها از نظر تحلیل هزینه-فایده  مورد توجه برنامه ریزان می گیرد.در این ارزیابی،ابتدا بررسی سود- هزینه در نظر گرفته می شود و سپس یک ضابطه ی ارزیابی اجتماعی-اقتصادی که بر جرح و تعدیل هایی در بررسی سود و هزینه مبتنی است مورد توجه واقع می شود.در عین حال این تحلیل را می توان به منظور درجه بندی طرح ها بر حسب میزان مطلوبیت نیز مورد استفاده قرار دارد.( زمردیان،265:1370) و (رضویان،70:1371). پیرامون پهنه بندی کاربری اراضی در روستاها مقاله ای تدوین گردیده است که این مقاله توسط محسن تحصیلدار  نگارش گردیده است  در این مقاله با بررسی مهمترین اسناد طرح هادی روستایی، نقشه کاربری اراضی پیشنهادی و ارزیابی تجارب بدست آمده از بیش از سه دهه فعالیت‌های مرتبط با تهیه طرحهای توسعه و عمران روستایی در سطح کشور در کنار تحولات صورت گرفته نشان می دهد که در زمینه تهیه طرحهای توسعه و عمران در سطح جهانی اصلاح در شیوه تهیه طرحهای هادی روستایی و مهمترین سند آن، نقشه کاربری اراضی پیشنهادی را ضروری نشان داده است.

 

در روند فعلی تعیین کاربری اراضی، اراضی پیشنهادی با کاربری انتفاعی مانند مسکونی با ارزش افزوده بالا نشان می دهد که هزینه یا عوارضی بابت این ارزش افزوده باید پرداخت شود. از سوی دیگر اراضی با کاربری های غیرانتفاعی مانند فضای سبز کم ارزش تر می شوند.

 

هدف از پژوهش ارائه روشی برای تعیین کاربری اراضی پیشنهادی است تا کلیه اراضی واقع در محدوده طرح از ارزش افزوده برابری نسبت به تهیه طرح هادی روستایی و کاربری های پیشنهادی آن برخوردار شوند. در این روش برای محدوده موجود روستا با رویکرد حداقل مداخله، نسبت به ساماندهی شبکه معابر و کاربری ها است که در محدوده اراضی پیشنهادی – اراضی اضافه شده به بافت موجود روستا – ضمن مشخص کردن ساختار شبکه ارتباطی پیشنهادی، کاربری های پیشنهادی به صورت پهنه بندی و در قالب سه پهنه اصلی سکونت و خدمات، سکونت و فعالیت و خدمات  و -فعالیت ارائه خواهد شد.

 

نتایج این پژوهش نشان می دهد در صورت استفاده از روش فوق الذکر عواید و یا هزینه های ناشی از تحقق کاربری-اراضی برای کلیه مالکین واقع در یک پهنه سرشکن و همچنین مالک تشویق خواهد شد جهت آزادسازی کاربری های مورد درخواست بخشی از زمین را برای کاربری های خدماتی ارائه نماید و از این طریق تحقق پذیری طرح افزایش خواهد یافت.

 

در بررسی کاربری های اراضی روستایی با توجه و اهمیت زمین و اراضی می توان گفت کاربری های روستایی با توجه به کارکرد خاصی و منحصر به فرد باید از لحاظ ظرفیت، مطلوبیت سازگاری و کارایی مورد ارزیابی قرار گیرد و در این راستا  با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی اولویت و اهمیت کاربری در روستا بررسی قرار خواهد شد

 

5-1  اهداف تحقیق

 

روستاها از فرایند توسعه بدور نبوده و روز به روز بر اهمیت زمین در روستا و شهر افزوده می شود، لذا به منظور رسیدن به توسعه پایدار در روستاها و بهره برداری صحیح از اراضی باید برنامه ریزی نمود زیرا منابع تجدید ناپذیرند و ضرورت ساماندهی اراضی و کاربریها اهداف این پژوهش را بیش از بیش آشکار می کند. ساماندهی اراضی موجود در روستا به میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملکرد های مختلف از قبیل مسکونی ، تولیدی ، تجاری و کشاورزی ، و تأسیسات و تجهیزات و نیازمندیهای عمومی روستایی ارتباط دارد.  هدف از انجام این پژوهش شناسایی استانداردها و عوامل تبیین کننده پهنه بندی کاربری اراضی در روستای چاشم شهرستان مهدیشهر است:

 

مهمترین اهداف در برنامه ریزی کاربری اراضی و پهنه بندی کاربریها را می توان پیرامون ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، تأمین عادلانه امکانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی و رفاهی دانست همچنین با هدایت وضعیت فیزیکی روستا با توسعه هدفمند و ایجاد تسهیلات لازم جهت بهبود مسکن روستائیان و خدمات زیست محیطی و عمومی نیز می توان گامی به سوی توسعه پایدار برداشت.

 

اهداف اصلی تحقیق: مهمترین اهداف در راستای اجرای طرح امکان سنجی و پهنه بندی کاربری در  پژوهش حاضر را در روستای چاشم می توان در ذیل خلاصه نمود

 

الف- بهبود کیفیت بافت روستا در چارچوب اقدامات پیش بینی شده در پهنه بندی و تلاش برای ایجاد فضای مناسب تر به منظور سکونت و فعالیت در آن

 

ب- ایجاد تناسب منطقی بین جمعیت و عملکردهای مختلف مسکونی، تولیدی و خدماتی مورد نیاز در محیط روستا

 

 

ج- کنترل و نظارت بر روند توسعه کالبدی روستا از طریق برنامه ریزی و تعیین نحوه استفاده از زمین در محدوده بافت مسکونی موجود و پیشنهادی

 

د- ایجاد زمینه کاهش خطر سوانح طبیعی در روستا از طریق شناخت زمینه های سانحه خیزی و تمهید اقدامات ایمن سازی و نظارت بر ساخت و ساز در آنها

 

ه- ارزیابی کیفی مولفه هایی چون سودمندی اجتماعی و محیطی، موازنه برنامه ریزی، وابستگی، سازگاری، مطلوبیت، ظرفیت،کارایی کاربری های موجود در روستا

 

و) شناسایی ارزیابی كمی و كیفی وضع موجود کاربری متناسب با سرانه ها و استانداردهای کاربری در روستاها 

 

ز) تحلیل و بررسی کاربری های موجود و اراضی روستایی و ارائه راهکارهایی به منظور ساماندهی کاربری های روستایی

 

 ح) تهیه ی طرح های توسعه و عمران شهری – ناحیه ای و طرح هادی و به عنوان ابزارهایی برای تحقق اهداف توسعه پایدار

 

1-5-1  هدف كاربردی، نام بهره‏وران

 

توجه به فلسفه و ماهیت موضوع توجه به روستا ها و برنامه ریزی صحیح می تواند راهکار مناسب و صحیح ­برای دستیابی به توسعه پایدار سازمان های متولی( شهرداری ها – سازمان راه و مسکن و شهرسازی – بنیاد مسکن-استانداری ها-فرمانداری ها -بخشداری ها، دهیاری هاو  دانشگاه ها و مراکز آموزشی وپژوهشی )باشد.

 

6-1 سؤالات تحقیق:

 

با توجه به اهمیت موضوع و به منظور بررسی و مشخص نمودن جریان تحقیق، همیشه پژوهشگران با طرح پرسشهایی از ابتدای پایان نامه به دنبال دستیابی پاسخی صحیح و منطقی می باشند. در راستای این پژوهش نیز نگارنده با پرسشهایی به دنبال رسیدن به اهداف و طی فرایند پژوهش است:

 

1-    آیا کاربری اراضی در روستای هدف با استانداردها منطبق است.

 

2-    آیا برنامه ریزی كاربری اراضی در روستا با بهینه گزینی مكانی و فضایی كاربری ها ارتباط دارد.

 

3-    آیا گسترش فضایی و توسعه کالبدی در روستای چاشم ،با برنامه ریزی صورت پذیرفته است.

 

4-    آیا در رابطه با توسعه کالبدی روستا و با برنامه ریزی صحیح می توان از تغییر کاربری بی رویه و غیر اصولی کاست.

 

5-    آیا طرح های توسعه و عمران شهری – ناحیه ای و طرح هادی برای رسیدن به توسعه پایدار کاربردی و راهگشا است.

 

6-    آیا در روستای چاشم با برنامه ریزی و توسعه اصولی می توان به خدمات رسانی مطلوب برای ساکنان روستا دست یافت.

 

7-    چگونه با امکانسنجی در پهنه بندی کاربری اراضی می توان به برنامه ریزی صحیح برای خدمان رسانی به روستاییان دست یافت

 

7-1 فرضیه‏های تحقیق:

 

فرضیه ها:فرضیه عبارت است از حدس یا گمان اندیشمندانه درباره ماهیت، چگونگی و روابط بین پدیده ها، اشیاء و متغیرها، که محقق را در تشخیص نزدیک ترین و محتمل ترین راه برای کشف مجهول کمک می نماید. بنابراین، فرضیه گمانی است موقتی که درست بودن یا نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد (حافظ نیا، 1385، 110).

 

به عبارتی می توان گفت فرضیه به منزله تصوری منطقی و احتمالی پیش روی محقق است که از راه تفسیر و بررسی محورهای اصلی مسئله تحقیق حاصل می شود تا آنچه را که باید در جهت تغییر موقعیت مسئله تحقیق به انجام رساند راهنمایی نموده و مشخص سازد (نبوی، 1373، 43).

 

 

 

 

 

با توجه به تعاریف بالا فرضیات تحقیق مزبور را به شرح زیر ارائه می شود:

 

• به نظر می رسد با توجه به گردشگری بودن روستای چاشم با مدیریت صحیح کاربری اراضی می توان کاربری های مسکونی را ساماندهی نمود است.

 

• به نظر می رسد با پهنه بندی کاربری اراضی می توان به توسعه پایدار روستای مورد مطالعه اقدام و از ایجاد کاربری های غیر اصولی و غیر ضروری در روستا ممانعت نمود

8-1 روش تحقیق:

 

تعیین شیوه و روش بررسی تا حدودی در گرو اهداف ویژه تحقیق می باشد و می بایست از موضوع و ویژگی های جامعه مورد بررسی تبعیت کند.در تحقیق حاضر نیز ما به دنبال شناخت علمی و تحلیل تأثیر عملکرد کاربری در روستای چاشم و تاثیر آن در میزان تراکم جمعیت است و در واقع یک تحقیق توصیفی- كاربردی است كه به دنبال تجزیه و تحلیل رابطه تراکم جمعیت و تاثیر کاربری بر توسعه است.

 

متغییرهای اصلی این پژوهش شامل کاربری های روستایی شامل کاربری مسکونی، اداری، آموزشی، بهداشتی و درمانی، کشاورزی و زراعی، فرهنگی و مذهبی تاسیسات و خدمات می باشد.

 

متغیرهای وابسته نیز ابعاد توسعه کالبدی، ابعاد اقتصادی کاربری های روستایی و ابعاد اجتماعی کاربری های موثر بر توسعه کالبدی روستاها می باشند.

 

9-1    گردآوری داده‏ها :

 

با توجه به ماهیت موضوع  اطلاعات مورد  نیاز از طریق ذیل حاصل و مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.

 

الف) مطالعات کتابخانه ای: برای تدوین تاریخچه، ادبیات موضوعی و مبانی نظری تحقیق از اسناد و مدارک، کتابها و مقالات موجود در کتابخانه های دانشگاه های استان سمنان  و همچنین منابع الکترونیکی مرتبط با موضوع از سایت های معتبر علمی داخل و خارج کشور استفاده و سعی خواهد شد تا سوابق تحقیقات صورت گرفته در این موضوع بیشترگردآوری شود.

 

ب) روش میدانی: برای جمع آوری داده های مورد نیاز، باحضور در محل و برداشت زمینی کاربریها مورد بررسی قرار گرفت.

 

پ) ابزارگردآوری اطلاعات:(پرسشنامه، کارت مصاحبه، کارت مشاهده، کارت آزمون، فیش ، جدول و غیره)

 

در کار جمع آوری اطلاعات در هر تحقیق، نه تنها باید از چند یا چندین روش استفاده کرد، بلکه باید  هر روش درست و با شناخت کامل برگزیده شود و به درستی بکار برده شود. در این پژوهش، جمع آوری داده ها از طریق اسناد و مطالعات کتابخانه استفاده شده است.

 

د – جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه (در صورت وجود و امکان):

 

جامعه آماری این پژوهش روستای چاشم از توابع شهرستان مهدیشهر می باشد. ابتدا با بهره گرفتن از توزیع فضایی جمعیت میزان توزیع کاربری در روستا  از طریق نرم افزار رایانه ای ,GIS AHP بر چگونگی پهنه بندی کاربری در روستای مورد مطالعه بررسی گردید.

 

هـ – روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها:

 

در تنظیم اطلاعات و داده ها و محاسبات آنها، از متداول ترین ابزارها و تکنیکهای آماری و جغرافیایی و همچنین نرم افزارهای کامپیوتری مانند GIS , AHP ,Word, Excel استفاده گردید.