وبلاگ

نویسنده بر ترجمه فارسی آغاز می‌شود؛ بدنه اصلی کتاب به پانزده فصل تقسیم شده است که عناوین این فصول عبارت است از: ظهور مجدد شیعیگری، مکتب‌های گوناگون شیعه،‌مورد استثنایی ایران، دو وجه عمده سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، معمای آذربایجان، هزاره‌های افغانستان، علویان ترکیه، شیعیان شبه قاره هند، شیعیان آسیای مرکزی، تناقض عراق، شیعیان خلیج فارس، شیعیان یمن، چالش علویان، سرنوشت دروزها و انتقام شیعیان لبنان. «رستاخیز شیعه؟» عنوان بخش نتیجه‌گیری کتاب است. و در انتها چهار ضمیمه شجرنامه‌ها فرقه‌های شیعه سلسله امامیه، نام‌ها و القاب فرقه‌های شیعه، تاریخ شمار شیعه و جمعیت شیعیان یافت می‌شود. نویسنده در این کتاب  به دنبال پاسخ برای این سوال اساسی است که، چرا علی رغم در اقلیت قرارگرفتن شیعیان و تحمل آوارگی و فشار در طول تاریخ این جمعیت مذهبی نه تنها به حیات خود ادامه داده است بلکه تأثیری عمیق بر فرهنگ و اجتماع جامعه مسلمین گذاشته است.”

 

غلام حسین حیدری(1384)در مقاله ای تحت عنوان “ژئوپلیتیک فرهنگی یا ژئوکالچر”بیان میدارند که ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ،و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده های نظام اجتماعی همواره در حال شکل گیری تکامل و آموزش و جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرافیایی کره زمین اند.هدف ایشان در این مقاله درک روشن از عنوان ژئوپلیتیک فرهنگی یا ژئوکالچر است.

 

شهربانو علیدادی(1390) در مقاله ای تحت عنوان “انقلاب ایران و ژئوکالچر مقاومت در سیاست بین الملل-2007-1979″بیان می دارند که با توجه به تحولات سیاسی خاورمیانه در فوریه2011جلوه هایی از ژئوکالچریک در محیط های منطقه ای شکل گرفته که شکل تعارض نیروهای مختلف را علیه یکدیگر فراهم آورده است.در این فضا میتوان به مولفه هایی همانند ژئوپلیتیک مقاومت اشاره داشت.ایشان در این مقاله رابطه هنجارگرایی انقلاب ایران با ژئوکالچر مقاومت را مورد بررسی قرار می دهند.

 

محمدعلی کریمی(1385) در مقاله ای تحت عنوان “ایثار و شهادت در آئینه مطبوعات”بیان می دارند که ایران جامعه ای آمیخته با معنویت و سرشار از ارزشها و هنجارهای مذهبی و دینی است لذااین امر مانع از آن نبوده است که دست اندرکارن و سیاست گزاران و تصمیم سازان از برنامه ریزی و طرح موضوع فرهنگ دینی وپیگیری برای ارتقای سطح آن و مهمتر ازهمه ،عمق بخشیدن از باورها و ارزشها و مبانی فکری و دینی همه اقشار جامعه غافل بمانند.

 

سید عباس احمدی (۱۳۹۰) در کتاب «ایران، انقلاب اسلامی و ژئوپلیتیک شیعه» معتقد است که ایران به عنوان کانون جوامع شیعی در جهان، پس از انقلاب اسلامی نقش آفرینی منطقه ای و جهانی خود را در این زمینه شروع کرد. عملکرد بین المللی ایران پس از انقلاب بالا بوده و اقلیت های شیعه نیز از انقلاب اسلامی تأثیر پذیرفته و با خودآگاهی و هویت یابی، احزاب و تشکل های متعددی را در کشورهایشان تأسیس کردند.

 

سید یحیی صفوی،(1387)؛ در کتابی تحت عنوان«وحدت جهان اسلام»، در بررسی عوامل مؤثر در ایجاد همگرایی در جهان اسلام ضمن تشریح عوامل دینی و فرهنگی در ایجاد همبستگی و پیوند میان مسلمین به این نکته اشاره دارد که بسیاری از تکالیف اسلام همانند قبله مشترک در هنگام نماز، مراسم حج، روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از موارد دیگر نقش ایجاد وحدت و همبستگی میان مسلمانان و کشورهای اسلامی را ایفا می نمایند.”

 

-“تیمور آمار و همکاران(1391)؛ در مقاله ای تحت عنوان:تحلیل عوامل تأثیرگذار ژئوکالچر بر روابط میان ایران و تاجیکستان)؛ ضمن بررسی سوابق تاریخی و فرهنگی مشترک میان دو کشور ایران و تاجیکستان به این نتیجه دست یافته اند که، در روابط میان کشورهای منطقه علی الخصوص ایران و تاجیکستان مؤلفه ی ژئوکالچر نسبت به عوامل سنتی دیگر، مانند مذهب، نقش مهمتری را ایفاء می نماید.

 

 

و بالاخره در زمینه ی پیشینه ی تحقیق حاضر باید از فصلنامه های مختلف، مطالعات منطقه ای پژوهش های جغرافیای انسانی و فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات  انقلاب اسلامی،مجلات بنیاد شهید و امور ایثارگران ،مجموعه مقالات کنگره ها و همایش ها ی برگزار شده توسط بنیاد شهید و امور ایثارگران  یاد کرد که مقالاتی را از صاحب نظران مختلف پیرامون موضوع فوق چاپ کرده اند  اما در زمینه موضوع پایان نامه نگارنده یعنی :تعیین جایگاه ایثار و شهادت بر ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران”به طور ویژه تحقیقی صورت نگرفته است.

 

 

 

1-9- مفاهیم و واژه ها

 

 

• ایثار و شهادت :

 

ایثاردر لغت به معنی برگزیدن، عطاکردن، غرض دیگران را بر غرض خویش مقدم‌داشتن، منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم‌شمردن(دهخدا و دیگران،1377 : 368)

 

ایثار مختص به یک جامعهو ملت و منحصر به زمان معینی نیست ودر گستره تاریخ می توان رگه و ریشه های بسیاری را در آن خصوص جست و یافت، هر چند ممکن است شدت و ضعف قابل توجهی را پشت سرگذرانده باشد. در تمام جوامع چه سنتی و چه مدرن ، گونه هایی از ایثار وجود داشته و دارد و مردمان به اشکال متنوعی را یاری کرده ا ند(http://fa.wikipedia.org).

 

در نگرش اسلامی شهادت در راه خدا از قداست و اهمیت والائی برخوردار بوده و اولیاء خدا و برگزیدگان همواره در طلب آن بوده اند . (فكرت ، 1379 ، 60)

 

بارزترین جلوه های ایثار و شهادت در دین تجلی پیدا می كند و آنقدر حائز اهمیت است كه دین اسلام ایثارگری و شهادت طلبی را در راه تعمیق آرمان های مذهبی تشویق نموده و بیشترازهرچیز دیگری بدان پرداخته است . چرا كه در اسلام كشته شدن آگاهانه در راه خدا كه در راستای گسترش اهداف الهی و اسلامی است بارها مورد تأكید قرارگرفته است . پس بطورخلاصه فرهنگ ایثارو شهادت در دین اسلام دربردارنده ی مجموعه ای از آگاهی ها، باورها ، اعتقادات واعمالی است كه موجب تقرب انسان به عالی ترین درجه كمال یعنی انتخاب آگاهانه مرگ درراه خدا می گردد .( فرهنگ عمومی،1383: 54 )

 

و در اسلام به معنای تلاش ، فداكاری ، بخشش و اخلاص در راه خدا آمده است كه بیانگر رشد و معرفت الهی انسان است و با مفاهیمی همچون شهادت ، خیرخواهی و دیگر خواهی همراه است . و همینطور شهادت در لغت به معنی گواه و در اصطلاح كسی كه در مورد مسئله ای گواهی و شهادت بدهد، مطرح گردیده است( ابن منظور ، 1405 ، 225 )

 

مطابق باایدئولوژی اسلامی اوج تجلی رفتار ایثارگرانه جایی است كه انسان از عزیزترین كالای خود كه جان اوست درگذرد .در ایدئولوژی اسلامی این متعالی ترین مرتبت ایثارگری درسلسله مراتب ایثاراست . (اقبال ، 1355 ، 70 )

 

 

• ژئوکالچر :

 

اصطلاحژئوكالچربرایاولینبارتوسطامانوئلوالرشتاین در دهه شصت میلادی به کار برده شد.این اصطلاح از دو واژه Geo یعنی زمین و Culture به معنی فرهنگ ترکیب یافته است(اخوان و همکار،1389 : 74)

 

از مفاهیم موجود در تفکر ژئوپلیتیک که در حوزه ای خاص تر به کار می رود، مفهوم ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی است که در اواخر دهه 80 از سوی امانوئل والرشتین، جامعه شناس مارکسیست آمریکایی مطرح شد. والرشتین در بحث نظام جهانی خود از مقوله تقسیم کار بین المللی به عنوان یک ابزار تحلیل استفاده می کند و ژئوپلیتیک را سیاست کشورهای مختلف بر اساس این که در کجای این تقسیم کار(پیرامون- نیمه پیرامون و هسته)، قرار گرفته اند، می داند.

 

در این راستا ژئوکالچر مفهومی متفاوت با ژئوپلیتیک است که به جای سیاست بر فرهنگ تمرکز دارد. در واقع ژئوکالچر مفهومی است که بر تحمیل الگوهای فرهنگی از سوی قدرت های هسته ای بر کشورهای پیرامون و نیمه پیرامون با هدف زایل ساختن فرهنگ های بومی آنها اشاره دارد. در تصور والرشتین از ژئوکالچر در دوران جدید، کشمکش های بین المللی دیگر صرفاً ابعاد نظامی ندارند بلکه، واجد ابعاد فرهنگی و معنوی نیز هستند(واعظی،33:1387).

 

ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگ ها همچون سایر پدیده های نظام اجتماعی همواره در حال شکل گیری،تکامل،آمیزش و جا به جایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرافیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایندهای مکانی_فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگزان متنوع و بیشماری است که در لایه های مختلف و در عرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقشپ آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی به سر می برند(حیدری،1384 : 94)

 

به نظر تایلر،فرهنگ عبارت است از مجموعه ی دانش ها،اعتقادات،هنرها،اخلاقیات،قولنین،رسوم و هرگونه توانایی و عادت دیگری که به وسیله ی انسان به عنوان عضو جامعه اکتساب می شود(بشریه،1379 : 8)

 

 

• شیعه :

 

شیعه در لغت بر دو معنا اطلاق می‌شود، یکی توافق و هماهنگی دو یا چند نفر بر مطلبی، و دیگری، پیروی کردن فردی یا گروهی، از فرد یا گروهی دیگر؛ ابن منظوردر لسان العرب می‌گوید: «الشیعه القوم الذین تجتمعوا علی امر، و کل قوم اجتمعوا علی أمر فهم شیعه، و کل قوم أمرهم واحد یتبع بعضهم رأی بعض هم شیع.ودر اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته می‌شود که به خلافتو امامتبلافصل علیـ علیه السلام ـ معتقدند، و بر این عقیده‌اند که امامو جانشین پیامبرـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از طریق نصشرعی تعیین می‌شود، و امامت حضرت علیـ علیه السلام ـ و دیگر امامان شیعه نیز از طریق نص شرعی ثابت شده است.اطلاق شیعه بر دوستان و پیروان علی ـ علیه السلام ـ نخست، از طرف پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ صورت گرفته است. این مطلب، در احادیثمتعددی که از آن حضرت روایتشده، مطرح شده است. چنان که سیوطیاز جابر بن عبدالله انصاریو ابن عباسو علی ـ علیه السلام ـ روایت کرده که پیامبراکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در تفسیرآیه‌ «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریّهاشاره به علی ـ علیه السلام ـ کرده و فرموده‌اند: «تو و شیعیانت» روز قیامت، رستگار خواهید بود.

 

در تاریخ شیعه، فرقه‌هایی پدید آمده است، که بسیاری از آن‌ ها منقرض شده‌اند، و بحث درباره‌ آن‌ ها فایده‌ چندانی ندارد. فرقه‌های اصلی شیعه که هم اکنون نیز موجودند عبارتند از: شیعه‌ اثنا عشریه، شیعه‌ زیدیه، و شیعه‌ اسماعیلیه (.http://wikifeqh.ir)