اکنون صنعت گردشگری میرود تا رتبه نخست را در انواع تجارب جهانی به خود اختصاص داده و نقش ویژهای در اقتصاد، تعامل فرهنگها، گفتگوی تمدنها، برقراری تحکیم و الفت بین ملتها داشته باشد. فعالیتهای گردشگری و طبیعتگردی اعم از مناطق طبیعی و مصنوع به غایت با یکدیگر در تعامل هستند و این رابطه متقابل میان گردشگر و مناطق طبیعی می باشد (تولایی، 107:1391) درک رابطه صحیح میان گردشگر و مناطق طبیعی مستلزم داشتن دید همه جانبه و کل گراست رابطه گردشگر و مناطق طبیعی در سه بعد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و مناطق طبیعی تاثیر گذار میباشد (کاظمی، 97:1390).
از ویژگیهای برنامه توسعه طبیعتگردی موفق در هر جامعه میزان مهمانپذیری منعطف و دارای فرهنگ غنی و جذاب است. این برنامهها معمولا یکپارچگی و توسعه در جامعه میزبان را هدفگیری می کند و به صورت متوازنی طبیعتگردی را در برنامه های توسعه محلی ادغام می کند. تاسیسات و تسهیلات طبیعتگردی در مجاورت میراث و جاذبهی طبیعی به گونه ای طراحی میشوند. که نه تنها نیازهای طبیعتگردان را برآورده سازد، بلکه کیفیت و شرایط زندگی میزبان را نیز ارتقاء بخشد. ظرفیتهایی که طبیعتگردی در ارتقاء زندگی جوامع میزبان ایجاد می کند، می تواند برنامه توسعه منطقهای را که از رضایت طبیعتگردی تاثیر میپذیرد، تحتتاثیر قرار دهد. بهبود شبکه های ارتباطی و مخابرات، ارتقای شبکه آموزشی، امنیت غذایی، افزایش امکانات بهداشتی و شبکه های درمانی از مهمترین آثار مستقیم طبیعتگردی بر کیفیت زندگی جوامع میزبان است، که به تدریج این آثار به صورت افزایش کیفیت و استانداردهای محصولات، بهبود کیفیت جادههای ارتباطی و دسترسی و ارتقاء کیفیت بخش خدمات ظاهر می شود و نتیجه آن بالا رفتن استانداردهای زندگی و ارتقاء کیفیت زندگی در جامعه میزبان است.
منطقه کوهستانی و طبیعت زیبای اطراف شهر ایلام در رشته کوه زاگرس قرار گرفته است. همسازی درختان بلوط، توپوگرافی کوهستانی و درهای، زیبایی این منطقه را دو چندان کرده است. این منطقه؛ محدوده کم نظیری است که قابلیت گردشگاهی، آموزشی و پژوهشی منحصر به فردی دارد و می تواند عامل بسیار مهمی در جذب گردشگران باشد. به علت بیتوجهی و عدم برنامه ریزی در راستای جذب گردشگران از توان این مناطق طبیعی در اطراف شهر ایلام برای جذب گردشگران استفاده نشده است. برای حل این مسئله نیازمند برنامه ریزی اساسی در جهت معرفی این منطقه، فراهم کردن زیر ساختهای لازم، برنامه های تبلیغاتی و … برای جذب گردشگر می باشد. به همین منظور پژوهش جاری در پی آن است که نقش این مناطق را در توسعه گردشگری و جذب گردشگران مورد بررسی قرار دهد.
1-1- بیان مسئله پژوهش
صنعت گردشگری آمیزهای از فعالیتهای مختلف است که به صورت زنجیرهای در جهت خدمات رسانی به گردشگران انجام میگیرد. گردشگری تمامی پدیده ها و روابط حاصل از تعامل گردشگران، عرضه کنندگان و فروشندگان محصولات گردشگری، عوامل طبیعی، دولتها و جوامع میزبان در فرایند جذب و پذیرایی را در بر میگیرد (Mcintosh, 2011). در کشورهای صنعتی، توسعه صنعت گردشگری موجب تنوع درآمدها و کاهش ناهماهنگی در اقتصاد میگردد و در کشورهای در حال توسعه، فرصتی برای صادرات ایجاد می کند که نرخ رشد آن از اشکال سنتی صادرات بیشتر است (Stephen, 2010). به طوری که عصر حاضر بهره گیری از فرصتهای تجاری ارزشمند در بخشهای خدماتی به ویژه گردشگری میباشد. گردش مالی صنعت گردشگری جهان در این سده از گردش مالی صنعت فراتر خواهد رفت و در چند سال آینده دست کم به 2 تریلیون دلار خواهد رسید. در این فرایند دستیابی کشورهایی نظیر ایران که از جاذبههای وسیع گردشگری برخوردار هستند به یک درصد ارزش گردش مالی این صنعت، سالانه درآمدی حدود 20 میلیارد دلار ایجاد خواهد کرد که برای اقتصادهایی نظیر اقتصاد ایران، این رقم قابل توجه است و می تواند تمامی فعالیتهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهد (دیدگاه ها و بررسیهای بازرگانی،25:1391). این در حالی است که کشور ایران با توجه به جایگاه مناسبی که از جاذبههای گردشگری در دنیا دارد، از لحاظ سهم گردشگری جهانی، موقعیت خوبی در دنیا ندارد، لذا نیاز به نگاه کلی به علل و عوامل موثر در این زمینه را دارد (Kerr, 2009). به نظر میرسد تنوع بخشیدن به درآمد صادرات غیر نفتی از راهکارهای برون رفت این مساله در کشور ترکیه می باشد. از این رو گردشگری و توسعه فضایی آن در ایران بایستی در چهارچوب طرحهای منطقهای و همانندسایر بخشهای اقتصادی، به بخشی سازنده و مهم در ساخت و ساز و آمایش فضایی-طبیعی تلقی گردد. همچنین از صنعت گردشگری در توسعه اقتصاد غیر نفتی و در راستای «اهداف 1400» از پیامدهای اقتصادی و مثبت آن برای بهبود و ارتقای سطح زندگی مردم در مناطق مختلف آن بهره گیری شود (Mikaeli, 2011). گسترش صنعت گردشگری به عنوان صنعتی که با حوزه های مختلفی نظیر اقتصاد، کشاورزی، فرهنگ، محیط زیست و خدمات در تعامل بوده و به نظر میرسد که وجود مناطق طبیعی اطراف و نزدیک شهرها در بسیاری از مناطق کشور می تواند زمینه مناسبی برای توسعه گردشگری در این مناطق باشد.
توسعه آن در هر منطقه باعث رشد و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی آن منطقه خواهد شد به همین دلیل دارای اهمیت فراوان است.
استان ایلام به عنوان نمونه ای از این مناطق با داشتن جاذبههای گردشگری و تنوع اقلیمی کمنظیر در ایران، از توانمندی بسیار بالایی در توسعه گردشگری برخوردارمیباشد. ایلام از لحاظ مناطق طبیعی اطراف شهر از موقعیت خاصی برخوردار میباشد که می تواند پذیرای تعداد زیادی از گردشگران و جهانگردان، مهمانان و شهروندان ایرانی و خارجی باشد. با این همه توانهای گردشگری این سؤال مطرح می شود،که چرا در بعد گردشگری رشد بسیار کمی داشته؟ چه موانعی بر سر راه توسعه گردشگری در ایلام وجود دارد؟ اگر موانع برطرف گردد، آیا ایلام توانایی تبدیل شدن به یک قطب گردشگری را دارد؟ از چه روشی میتوان این صنعت نوپا و سودآور را در این استان توسعه داد؟ برای رسیدن به پاسخ سؤالات فوق، شناخت جاذبههای گردشگری استان، امکانات، کاستیها، انتظارات گردشگران و برنامه ریزی متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی استان ضرورت دارد. نگاه مثبت و حمایت دولت برای ساختن مراکز رفاهی و تفریحی در اطراف شهر ایلام می تواند در راستای جذب گردشگران تاثیر فراوانی داشته باشد.
1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش
بررسی ضرورت این پژوهش باید از دو بعد مورد توجه قرار گیرد. نخست، ضرورت توسعه خود فعالیتهای گردشگری است و دوم، تاثیرات مناطق طبیعی اطراف شهرها در توسعه گردشگری میباشد که در این راستا موارد زیر قابل توجه میباشد:
- اصولاً برنامه ریزی توریسم در کلیه سطوح برای دستیابی به توسعه و مدیریت موفق آن امری اساسی است و شناسایی نواحی مناسب برای توسعه فعالیتهای توریستی، از مهمترین موضوعها برای برنامه ریزی توریسم است (فرج زاده اصل، 42:1383).
- بخش گردشگری از سال 1950 میلادی دچار تحولات عظیمی شد (معصومی، 9:1385) که برخی آن را به نام « انقلاب گردشگری » نام نهادند. این تحول به بروز «گردشگری انبوه» منجر شد و بیش از 20 درصد اشتغال جهان را به خود اختصاص داده است. این صنعت، پس از صنایع نفت و خودرو سازی، سومین صنعت درآمدزای هزاره سوم به شمار می آید و با توجه ویژه به خدمات در این هزاره پیش بینی می شود به سرعت به نخستین رتبه درآمدزایی در جهان تبدیل شود (کارگر، 160:1386).
-گردشگری از نظر زیست محیطی، همچون تیغی دو لبه در پیوند با محیط طبیعی و انسانی عمل می کند (Manely, 2010) چنانچه توسعه خردمندانه و بر مبنای اصول توسعه پایدار طراحی شود، امکان دستیابی به بسیاری از منافع زیست محیطی این صنعت وجود دارد و چنانچه فعالیتهای گردشگری بیبرنامه رشد یابد، حاصلی جز لجام گسیختگی گردشگری و تخریب محیطی از آن ناشی نخواهد شد.
1-3- اهداف پژوهش
1-3-1- اهداف کلی
1- شناسایی مناطق طبیعی گردشگر پذیر اطراف شهر ایلام
2- بررسی نقش و جایگاه مناطق طبیعی اطراف شهر ایلام در گردشگری استان
1-3-2- اهداف جزئی
1- تاثیر مناطق تفریحی و طبیعی اطراف ایلام در گردشگری ساکنین شهر ایلام
2- بررسی عملکرد سازمانهای دولتی در راستای ارتقای مناطق تفریحی اطراف شهرها
3- بررسی نقاط قوت و ضعف موجود در این مناطق و راهکارها و پیشنهادات اصلاحی از نظر گردشگران.
1-4- سوالات پژوهش
1- با توجه به اینکه در اطراف شهر ایلام مناطق تفریحی طبیعی متنوعی وجود دارد جذب گردشگر و بهره گیری از آنها چگونه است؟
2- آیا نواحی طبیعی اطراف ایلام میتوانند زمینه ساز تحول گردشگری کشور باشند؟
3- چگونه میتوان چنین مناطقی را برای رونق گردشگری و حتی جذب گردشگر خارجی سازماندهی و مدیریت کرد؟
1-5- فرضیه ها
1- عدم توسعه گردشگری در چنین مناطقی نداشتن زیرساختهای تفریحی و رفاهی در مناطق طبیعی اطراف شهرها میباشد.
2- عدم اطلاع رسانی در خصوص جاذبههای طبیعی یکی از عوامل ضعف در جذب گردشگر این مناطق میباشد.
3- سازماندهی مطلوب جاذبههای طبیعی اطراف شهرها توانایی تبدیل شدن آنها را به قطب گردشگری در کشور خواهد داشت.
1-6- روش پژوهش
1-6-1- ابزار گردآوری داده ها
از طریق استفاده از پرسشنامه و همچنین بازدید از جاذبههای طبیعی منطقه مورد نظر صورت گرفته است.
1-6-2- ابزار تجزیه و تحلیل
برای تجزیه و تحلیل داده ها با به کارگیری نرم افزارهای SPSS و از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در آمار توصیفی ضمن طراحی یک مقیاس و تعریف پنج وضعیت ممکن برای متغیر گردشگری طبیعی منطقه ایلام و مؤلفه ها و شاخص های آن از شاخص های مرکزی شامل میانگین، میزان همبستگی، واریانس و درجه معناداری استفاده شده است. برای تحلیل داده ها علاوه بر استفاده از آمار توصیفی از ضریب همبستگی پیرسون، و ضریب تشخیص، تحلیل واریانس و برای برازش مدل از مدلیابی معادلات ساختاری استفاده شده است.
1-7- تعریف مفاهیم یا اصطلاحات پژوهش
1-7-1- گردشگری
به دلیل چند وجهی بودن و میان رشتهای بودن گردشگری، از دیدگاه های مختلفی اعم از اقتصادی، جامعه شناختی، جغرافیایی و مدیریتی میتوان آن را مورد بررسی قرار داد. شاید به همین دلیل است که تا کنون تعاریف متعددی از جهانگردی با توجه به دیدگاه رشتههای مختلف صورت گرفته است.
آرتور بورمن (1931) جهانگردی را چنین تعریف کرده است: «جهانگردی مجموعه مسافرتهایی را در بر میگیرد که به منظور استراحت و تفریح و تجارت یا دیگر فعالیتهای شغلی و یا اینکه به منظور شرکت در مراسم خاص انجام گیرد و غیبت شخص جهانگرد از محل سکونت دایم خود در طی این مسافرت موقتی و گذرا میباشد. بدیهی است کسانی که اقدام به مسافرتهای شغلی منظمی بین محل کار و زندگی خود می کنند مشمول این تعریف نمیشوند». از دیدگاه بازاریابی و بازاریابان گردشگری به مجموعه فعالیتی گفته می شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق میافتد. این فرایند شامل هر فعالیتی که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق میافتد می شود. این فرایند شامل هر فرایندی از قبیل برنامه ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز می شود. همچنین فعالیتهایی را که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام میدهد نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و میهمان را نیز در بر میگیرد. به طور کلی میتوان هر گونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق میافتد گردشگری تلقی کرد (Lumsdon, 1997).
در سال 1942 اقتصاددانهای سوییسی که بیشتر جهانگردی را محور تحقیقات و مطالعات خود قرار داده بودند، تعریف نسبتاً بهتری به دست دادند که از آن جمله میتوان از تعریف هونزیکرـ کراپف نام برد. به عقیده آنان جهانگردی عبارت است از ظهور مجموعه روابطی که از مسافرت و اقامت یک نفر غیر بومی بدون اقامت و اشتغال دایم در یک محل به وجود میآید. این تعریف مدتها از جانب انجمن بین المللی متخصصین علمی جهانگردی یعنی AIEST مورد قبول قرار گرفت (رضوانی، علی اصغر؛ 28:1374).
در مسابقاتی که اتحادیه بین المللی جهانگردی برای به دست آوردن یک تعریف جامع از جهانگردی گذشته بود، تعریف زیر از میان تعاریف به دست آمده برگزیده شده، بر طبق این تعریف، جهانگردی عبارت است از مجموعه تغییرات مکانی انسانها و فعالیتی است که ازآن منتج میشوند. این تغییرات خود ناشی از به واقعیت پیوستن خواستهایی است که انسان را به جا به جایی وادار می کند و بالقوه در هر شخصی با شدت و ضعف متفاوت وجود دارند (رهنمایی، تقی؛ 25:1369).
سازمان جهانی جهانگردی تعریف ذیل را در مورد جهانگردی ارائه کرده است: «جهانگردی یا گردشگری، مجموعه کارهایی است که فرد در مسافرت و در مکانی خارج از محیط محصول خود انجام میدهد، این مسافرت بیش از یک سال طول نمیکشد و هدف ان تفریح، تجارت یا فعالیتهای دیگر است» (W.T.O, 1997).
در تمام تعاریف بالا، اشتراکاتی از قبیل جداشدن فرد از محل زندگی دایمی خود، موقتی بودن سفر و فعالیتهایی مانند تفریح و سرگرمی و یا بازدید مشاهده می شود.
1-7-2- گردشگر
گردشگر به کسی اطلاق می شود که مدت زمان سفر او بیش از 24 ساعت و کمتر از 12 ماه به طول انجامد، فاصله مکانی مسافرت باید بیش از 70 کیلومتر باشد و سفر او با یکی از انگیزههای تفریحی، استراحتی، فرهنگی، دیدار از آثار باستانی و تاریخی، بازدید از مناظر طبیعی و یا موارد مشابه صورت گیرد.
1-7-3- جاذبهها
مناطق طبیعی، غارها، یخچالها، جنگلها، دریاچهها، سواحل و جزایر،کویرها و بیابانها، چشمههای آب معدنی، مناطق حفاظت شده، مردابها و تالابها، آبشارها و…
1-7-4- گردشگری طبیعی
به معنی سفر و بازدید از مناطق طبیعی است و ارتباط بسیار نزدیگی با اکوتوریسم دارد، اما لزوماً به راهکارهای حفاظتی و با ثبات و پایداری منطقه ارتباط ندارد.
1-7-5- گردشگری پایدار سبز
نوعی از گردشگری که منابع طبیعی به صورت عاقلانه، خردمندانه و آگاهانه استفاده می شود. این نوع گردشگری را میتوان نوعی از گردشگری نام برد که باعث شکوفایی صنعت توریسم می شود. رشد و توسعه توریسم سبز و پایدار از این نظر واقعاً این ارزش را دارد که برای حفظ منابع حفاظت شده از طریق توریسم بر روی این مسئله سرمایه گذاری گردد. برخی معتقدند که رشد و ترویج گردشگری پایدار و به صورت گسترده از نظر حفاظتی خیلی بهتر از تمرکز بر روی خود مناطق حفاظت شده میباشد.
1-7-6- طبیعتگردی
راهبرد پایداری در حفظ عرصه و تنوع زیستی آن حفظ و ارتقاء فرهنگ بومی، توسعه مناطق روستایی و دور دست با حداقل میزان سرمایه گذاری و ایجاد شغل در روستاها و جلوگیری از مهاجرت روستاییان و ارائه الگوی مناسب در صرفهجویی و همراه با ارتقای روحیه مباهات و غرور ملی است. طبیعتگردی را میتوان بخشی از گردشگری پایدار تلقی کرد.
فرم در حال بارگذاری ...