وبلاگ

نقش اصلی اطلاعات حسابداری در بازارهای مالی فراهم کردن زمینه ­های لازم برای تخصیص بهینه­ منابع است. در پی رسوایی­های مالی اخیر، اطمینان و اعتماد سرمایه ­گذاران به سیستم گزارشگری مالی ضعیف شده و کیفیت سود به‌عنوان یک عامل مهم در تعیین اعتبار و قابلیت اعتماد ارقام گزارش‌شده پدیدار گشت. درنتیجه، تعیین کیفیت اطلاعات حسابداری و نتایج حاصل از آن، موردعلاقه‌ی سرمایه­گذاران، مدیران، قانون­گذاران و تدوین­کنندگان استانداردها است. تحلیل­گران مالی، مدیران و سرمایه ­گذاران در سال‌های اخیر به گزارش سودآوری شرکت‌ها توجه زیادی داشته اند. مدیران علاقه­مند به حفظ رشد سود هستند زیرا پاداش آنان اغلب به سود شرکت وابسته است. سود حسابداری و اجزای آن ازجمله اطلاعاتی محسوب می­ شود که در هنگام تصمیم ­گیری توسط افراد در نظر گرفته می­ شود. سود حسابداری مبتنی بر ارقام تعهدی ازنظر بسیاری از کاربران اطلاعات صورت‌های مالی، ابزاری برای سنجش عملکرد شرکت‌ها محسوب می‌شود. منظور از ارزیابی عملکرد شرکت‌ها ارزیابی کلی وضعیت مالی و نتایج عملیات برای تصمیم‌گیری‌های منطقی است. (ثقفی و کردستانی،1383).
سهام­داران که مهم‌ترین گروه کاربران اطلاعات صورت‌های مالی هستند منافع خود را در اطلاعات سود جستجو می­ کنند. سود حسابداری نشانه­ای است که موجب تغییر باورها و رفتار سرمایه ­گذاران می­ شود. کیفیت سود می ­تواند در گزارشگری مالی اطمینان سرمایه ­گذاران را در بازارهای مالی تحت تأثیر قرار دهد. از عوامل مهم مؤثر در کیفیت سود می­توان به روش­های متعدد حسابداری، نارسایی­های موجود در فرایند برآوردها و پیش‌بینی‌ها، اختیار عمل مدیران و تأثیرپذیری سود از مبانی گزارشگری و صلاح­دید مدیران اشاره کرد. عبارت کیفیت سود به توانایی مدیران در استفاده از اقلام اختیاری در اندازه ­گیری و گزارشگری سود اشاره دارد. اقلام اختیاری ممکن است شامل انتخاب از بین اصول یا استانداردهای حسابداری و به‌کارگیری برآوردها و زمان­بندی معاملات برای شناسایی اقلام غیرعادی در سود باشد.
در طول سه دهه اخیر بحث کیفیت سود موردتوجه خاص پژوهشگران قرارگرفته و تلاش بر این بوده است که با دست یافتن به یک روش منطقی و معتبر، کیفیت سود مورد ارزیابی قرارگرفته و عوامل تأثیرگذار بر آن شناسایی شود (دسای و همکاران، 2009).
کیفیت سود زمانی مطرح می­ شود که تحلیل­گران مالی تعیین کنند تا چه میزان سود گزارش‌شده، منعکس‌کننده‌ی سود واقعی است. برداشت عموم سرمایه ­گذاران از مفهوم سود واقعی، سود حاصل از عملیات عادی است که قابل تکرار در سال­های مالی آینده و ایجادکننده جریان­های نقدی است. مفهوم کیفیت سود به دو ویژگی سودمندی در تصمیم ­گیری و ارتباط بین کیفیت سود و سود اقتصادی اشاره می­ کند.
نظریه کیفیت سود برای اولین بار توسط تحلیل­گران مالی و کارگزاران بورس مطرح شد، زیرا آنان احساس می­کردند سود گزارش‌شده قدرت سود را آن‌چنان‌که در ذهن مجسم می­ شود نشان نمی­دهد. آنان دریافتند که پیش ­بینی سودهای آینده بر مبنای نتایج گزارش‌شده، کار مشکلی است. افزون بر این، تحلیل گران فهمیدند که تجزیه‌وتحلیل صورت‌های مالی شرکت‌ها به دلیل نقاط ضعف متعدد در اندازه ­گیری اطلاعات حسابداری کار مشکلی می­باشد. سؤال اساسی این است که چرا تحلیل­گران مالی در ارزیابی خود از سود خالص گزارش‌شده و یا سود هر سهم شرکت (بدون تعدیل) استفاده نمی­ کنند و جانب احتیاط را رعایت می‌نمایند. پاسخ این است که در تعیین ارزش شرکت نه‌تنها به کمیت سود، بلکه باید به کیفیت آن نیز توجه شود. منظور از کیفیت سود، زمینه بالقوه­ی رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی است. به‌بیان‌دیگر، ارزش یک سهم تنها به سود هر سهم سال جاری شرکت بستگی ندارد بلکه به انتظار از آینده شرکت و قدرت سودآوری سال­های آینده و ضریب اطمینان نسبت به آن بستگی دارد. (خواجوی و ناظمی،1384).
اتخاذ تصمیم‌های سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری معمولاً طبق روش خالص ارزش فعلی انجام می‌شود. طبق این روش مدیران باید در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری نمایند که دارای خالص ارزش فعلی بالاتری هستند. برای تعیین خالص ارزش فعلی پروژه‌های سرمایه‌گذاری نیاز به تعیین جریان‌های نقدی آتی واحدهای تجاری است. تحلیل گران مالی و سرمایه‌گذاران در تعیین جریان‌های نقدی آتی به رقم سود حسابداری به‌عنوان تنها شاخص تعیین‌کننده توجه نمی‌کنند، بلکه برای آن‌ ها پایداری و تکرارپذیر بودن سود گزارش‌شده بسیار مهم است. آن‌ ها بیشتر از رقم نهایی سود به اقلام تشکیل‌دهنده آن توجه می‌کنند؛ بنابراین، اگر سودهای مورد انتظار آتی و پایداری سود افزایش یابد، مورد انتظار است که سرمایه‌گذاری واحد تجاری افزایش یابد. درنتیجه، ازآنجایی‌که مدیران تصمیم‌های سرمایه‌گذاری خود را طبق سودآوری آتی واحد تجاری اتخاذ می‌کنند، محتمل است که تصمیم‌های سرمایه‌گذاری مدیران شامل اطلاعاتی در مورد کیفیت سود باشد.
در این پژوهش که تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با بهره گرفتن از داده‌های ترکیبی (تلفیقی و تابلویی) انجام می‌شود؛ رابطه کیفیت سود محاسبه‌شده بر مبنای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های سرمایه‌ای و نیروی کار با نوسان پذیری سود مورد آزمون قرار می‌گیرد. در این پژوهش برای محاسبه کیفیت سود مذکور از رویکرد گذشته‌نگر و با بهره گرفتن از نسبت‌های مالی استفاده می‌شود.

 

1-2   بیان موضوع و مسئله تحقیق

 

در دنیای سرمایه‌گذاری امروز تصمیم‌گیری شاید مهم‌ترین بخش از فرایند سرمایه‌گذاری باشد که طی آن سرمایه‌گذاران در جهت حداکثر کردن منافع و ثروت خویش، نیازمند اتخاذ تصمیمات بهینه می‌باشند. دراین‌ارتباط مهم‌ترین عامل فرایند تصمیم‌گیری اطلاعات است. اطلاعات می‌تواند بر فرایند تصمیم‌گیری تأثیر بسزایی داشته باشد؛ زیرا موجب اخذ تصمیمات متفاوت در افراد متفاوت می‌شود. در بورس اوراق بهادار نیز تصمیمات سرمایه‌گذاری متأثر از اطلاعات است. نظریه‌پردازان بازارهای اوراق بهادار، گزارشگری مالی را مهم‌ترین منبع اطلاعاتی سرمایه‌گذاران می‌دانند. به همین دلیل یکی از اهداف حسابداری و تهیه صورت‌های مالی فراهم کردن اطلاعات به‌منظور تسهیل تصمیم‌گیری است.
 هدف اصلی گزارشگری مالی، بیان تأثیرات اقتصادی رویدادها و عملیات مالی بر وضعیت و عملکرد واحد تجاری برای کمک به استفاده‌ کنندگان بالفعل و بالقوه برای اتخاذ تصمیمات مالی در ارتباط با واحد تجاری است؛ بنابراین، تصمیم‌گیری نقش محوری در تئوری حسابداری داشته است. معمولاً سود به‌عنوان سود خالص، یکی از اقلام حسابداری است که در گزارش‌های مالی تهیه و ارائه می‌شود و عاملی برای تدوین سیاست‌های تقسیم سود، پیش‌بینی و راهنمایی برای سرمایه‌گذاری و تصمیم‌گیری به شمار می‌آید.
سود یکی از اساسی­ترین عناصر صورت‌های مالی است که همواره موردتوجه قرارگرفته است و از آن به‌عنوان معیاری برای ارزیابی تداوم فعالیت، کارایی و بازنگری ساختار قراردادهای نمایندگان واحد اقتصادی یاد می­ شود. شواهد نشان داده است که سود حسابداری شاخص خوبی برای بازده­های سهام و پیش‌بینی جریان­های نقدی آینده است، اما به دلیل استفاده از محدودیت­های محافظه­کاری و اهمیت در تعیین سود حسابداری، برخی از تحلیل­گران به این نتیجه رسیدند که سود اقتصادی نسبت به سود حسابداری، شاخص بهتری برای پیش ­بینی جریان­های نقدی آینده است. سود اقتصادی نیز اولین بار توسط آدام اسمیت تعریف شد و سپس این تعریف توسط هیکس (1939) بسط داده شد. او سود را مبلغی تعریف کرد که شخص می‌تواند طی یک دوره مصرف کند و در آخر دوره دارای همان رفاهی باشد که در اول دوره داشته است.
برداشت حسابداران و تحلیل گران مالی از واژه سود متفاوت است. تحلیل گران مالی عموماً سود گزارش‌شده (سود حسابداری) را متفاوت از سود واقعی می‌دانند. یکی از دلایلی که ممکن است تحلیلگران سود خالص گزارش‌شده را با سود واقعی متفاوت بدانند، این است که این امکان وجود دارد که سود به‌وسیله مدیران دست‌کاری شود مفهوم کیفیت سود را می‌توان بر اساس معیار مفید بودن برای تصمیم‌گیری، به چهار مفهوم کیفیت سود مبتنی بر ویژگی‌های سری‌های زمانی سود، کیفیت سود بر اساس رابطه بین سود، اقلام تعهدی و وجه نقد، کیفیت سود بر اساس خصوصیات کیفی چارچوب مفهومی و کیفیت سود بر اساس تأثیرگذاری تصمیمات طبقه‌بندی نمود. کیفیت سود را می­توان به سه دسته­ی پایداری سود، سطوح ارقام تعهدی و سود منعکس‌کننده‌ی معاملات اقتصادی مربوط، تقسیم کرد. پایداری سود به معنی تکرارپذیری (استمرار) سود جاری است. هر چه پایداری سود بیش­تر باشد، یعنی شرکت توان بیش­تری برای حفظ سودهای جاری دارد و فرض می­ شود کیفیت سود شرکت نیز بالاتر است. سطوح ارقام تعهدی نیز باکیفیت سود رابطه­ معکوس دارد، زیرا هر چه میزان ارقام تعهدی سود بیش‌تر باشد، کیفیت سود شرکت کاهش می­یابد. هم­چنین، هر چه سود حسابداری که گزارش می­ شود منعکس‌کننده‌ی معاملات واقعی اقتصادی موجود باشد به همان اندازه کیفیت سود نیز افزایش می­یابد (مک نیچالس، 2002).
 با توجه به تفاوت‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران با سایر کشورهای غربی شناسایی ابزارهای مورداستفاده جهت اعمال مدیریت سود و میزان استفاده از این ابزارها توسط مدیران صنایع مختلف می‌تواند به اتخاذ تصمیمات اقتصادی مناسب کمک نماید. طی تحقیقات مختلف رابطه بین نوسان پذیری سود و متغیرهای مالی شرکت‌ها موردبررسی و ارزیابی قرارگرفته است. در این تحقیق نیز در پی یافتن پاسخ این سؤال هستیم که:
چه رابطه‌ای بین کیفیت سود بر اساس سرمایه‌گذاری در دارایی‌های سرمایه‌ای و نیروی کار با نوسان پذیری سود در شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار وجود دارد؟

 

1-3   اهمیت و ضرورت تحقیق

 

• سود به‌عنوان یكی از معیارهای تصمیم‌گیری مالی از اعتبار ویژه‌ای برخوردار است و در این راستا هر جریانی كه سود را به طریقی دستخوش تغییر نماید نیز اهمیت می‌یابد.

 

• برای ارزیابی و تعیین قیمت سهام معمولاً سرمایه‌گذاران و تحلیل گران مالی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری از سود شرکت‌ها استفاده می‌کنند. پس نتایج تحقیق در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران، تحلیل گران و اعتباردهندگان مؤثر خواهد بود.

 

• هیچ تحقیق داخلی تاکنون در ارتباط با ارتباط بین مدیریت سود با نوسان پذیری سود در بازار سرمایه ایران صورت نپذیرفته است.

 

• انجام پژوهش در رابطه با ارتباط مدیریت سود با نوسان پذیری سود در بورس اوراق بهادار در تغییر احتمالی رویه‌های موجود و هم‌چنین برای سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری و تدوین استراتژی‌های سرمایه‌گذاری مفید باشد.

 

• تاکنون سازمان خاصی از این تحقیق حمایتی به عمل نیاورده است؛ اما سازمان بورس اوراق بهادر و مدیران شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در صورت دست‌یابی به نتایج قابل‌قبول از طریق روش آماری مدرن پانل دیتا حامی این پژوهش خواهند بود.

 

 

1-4   اهداف تحقیق

 

ارزش و اعتبار قوانین هر علم و تحقیقی به روش‌شناختی که در آن بکار می‌رود بستگی دارد و هدف علمی این تحقیق ارزش و اعتبار بخشیدن به فرضیه تحقیق می‌باشد تا این تحقیق بتواند در بالا بردن سطح دانش عمومی موردنیاز استفاده‌ کنندگان مؤثر باشد و همچنین زمینه‌ساز بستر مناسبی برای تحقیق آتی در سایر مراکز آموزشی و پژوهشی باشد. اهداف این تحقیق به‌صورت به شرح زیر می‌باشد.
اهداف تحقیق حاضر بر اساس تقسیم‌بندی اهداف به اهداف اصلی و فرعی به شرح زیر قابل‌طبقه‌بندی می‌باشد:
هدف اصلی:
 تعیین رابطه بین کیفیت سود و نوسان پذیری سود در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران.
 
 
اهداف فرعی:

 

1. تعیین رابطه بین کیفیت سود (بر اساس رویکرد گذشته‌نگر) و نوسان پذیری سود در شرکت‌های با فرصت رشد بالا

 

1. تعیین رابطه بین کیفیت سود (بر اساس رویکرد گذشته‌نگر) و نوسان پذیری سود در شرکت‌های با فرصت رشد پایین

 

1-5   سؤالات تحقیق

 

سؤال اصلی:

 

 چه رابطه‌ای بین کیفیت سود و نوسان پذیری سود در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد؟
سوا لات فرعی:

 

1. چه رابطه‌ای بین کیفیت سود و نوسان پذیری سود بر اساس رویکرد گذشته‌نگر در شرکت‌های با فرصت رشد بالا وجود دارد؟

 

1. چه رابطه‌ای بین کیفیت سود و نوسان پذیری سود بر اساس رویکرد گذشته‌نگر در شرکت‌های با فرصت رشد پایین وجود دارد؟

 

1-6   فرضیه‌های تحقیق

 

فرضیه اصلی:
 بین کیفیت سود و نوسان پذیری سود در قلمرو تحقیق رابطه مستقیم وجود دارد.
 
 
 
فرضیات فرعی:

 

1. بین کیفیت سود بر اساس رویکرد گذشته‌نگر و نوسان پذیری سود در شرکت‌های با فرصت رشد بالا در قلمرو پژوهش رابطه مستقیم وجود دارد

 

1. بین کیفیت سود بر اساس رویکرد گذشته‌نگر و نوسان پذیری سود در شرکت‌های با فرصت رشد پایین در قلمرو پژوهش رابطه مستقیم وجود دارد

 

1-7   مدل مفهومی تحقیق

 

در این تحقیق از مدل کالبارو و همکاران (2013) استفاده شده است. اینان تحقیق خود را در مورد رابطه بین رابطه بین کیفیت سود بر اساس رویکرد گذشته نگر و نوسان سود به انجام رسانیده اند. این مدل خود بر پایه مدل اصلاح شده ای از مدل پیشنهادی شین و سوئن (1998) تعریف‌شده که از آن برای بیان کیفیت سود بر اساس رویکرد گذشته نگر و نوسان سود استفاده شده است. طی سال‌های اخیر از این مدل تعدیل‌شده در تحقیق هایی چون مارشال (1984)، پرفکت و وایلز (1994) برای تعیین ارتباط کیفیت سود بر اساس رویکرد گذشته نگر و نوسان سود استفاده شده است. در تحقیق اینان کیفیت سود بر اساس رویکرد گذشته نگر به‌عنوان متغیر مستقل اصلی و از نوسان سود به عنوان متغیر وابسته استفاده شده است. مدل تحقیق آنها به صورت زیر می باشد:
STDS=α+β1EQ +ε
در این تحقیق مشابه کار کالبارو و همکاران (2013)  معادله فوق‌الذکر به‌عنوان یک رابطه پارامتریک تعریف‌شده که در آن مقادیر متغیر مستقل و تابعی بر مبنای عملکرد تاریخی شرکت‌ها در یک بازه 5 ساله تعیین و 1β و α به‌عنوان پارامترهای مجهولی تلقی شده که با بهره گرفتن از رگرسیون خطی و تحلیل داده‌های تابلویی برآورد شده اند.
 

 

1-8   روش پژوهش

 

 روش تحقیق از جهت هدف: با توجه به اینکه در این تحقیق از مدل‌ها، روش‌ها و نظریه‌های موجود در راستای حل مسئله یا بهبود وضعیت هستیم، بنابراین تحقیق فوق از جهت هدف، کاربردی است.
 
 
روش تحقیق از جهت روش استنتاج و گردآوری داده‌ها: با عنایت به اینکه از جامعه آماری (شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران) نمونه علمی انتخاب‌شده است، بنابراین از جهت روش استنتاج استقرایی است.
 
روش تحقیق از جهت طرح تحقیق: نهایتاً با عنایت به اینکه داده‌های اصلی تحقیق در کار میدانی بر مبنای عملکرد گذشته و داده‌های تاریخی مندرج در صورت‌های مالی به دست خواهد آمد، بنابراین تحقیق فوق از جهت طرح تحقیق، پس رویدادی است.

 

1-9   قلمرو پژوهش

 

هر پژوهش باید دامنه مشخص و تعریف‌شده‌ای داشته باشد تا پژوهشگر در تمامی مراحل احاطه کافی بر کار خود داشته باشد و بتواند پیامدهای حاصل از نمونه را به جامعه آماری تعمیم دهد. قلمرو این پژوهش ازلحاظ موضوعی، زمانی و مکانی به شرح زیر بوده است.

 

1-9-1 قلمرو موضوعی

 

قلمرو موضوعی پژوهش ارزیابی رابطه بین کیفیت سود بر اساس سرمایه‌گذاری در دارایی‌های سرمایه‌ای و نیروی کار با نوسان پذیری سود در شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار بوده است.

 

1-9-2 قلمرو مکانی

 

 حیطه مكانی اجرای تحقیق و به تعبیری افراد جامعه آماری موردمطالعه در این تحقیق عبارت از شرکت‌های منتخب پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با ویژگی‌هایی چون ختم دوره مالی به 29/12، عدم تعلق به مجموعه شرکت‌های واسطه‌گری مالی یا سرمایه‌گذاری، نداشتن بیش از سه ماه توقف معاملاتی و در اختیار بودن صورت‌های مالی در بازه زمانی موردمطالعه، به عضویت بورس درآمدن پیش از بازه زمانی موردمطالعه و عدم خروج از بورس طی این بازه زمانی است كه در فصل سوم این گزارش تحقیقی به‌عنوان جامعه آماری تعریف‌شده است.

 

1-9-3  قلمرو زمانی

 

قلمرو زمانی تحقیق حاضر بر مبنای بازه زمانی داده‌های موردمطالعه عبارت از بازه زمانی 5 ساله مربوط به سال‌های عملكردی مالی 1388 الی 1392 بوده است.

 

1-10   تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق

 

کیفیت سود : زمینه بالقوه رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی
 مدیریت سود: اقدامات آگاهانه به‌عمل‌آمده توسط مدیریت در خصوص چگونگی گزارش سود جهت رسیدن به اهداف خاص به‌گونه‌ای که منطبق با اصول و رویه‌های حسابداری می‌باشد.
مدیریت سود فرصت‌طلبانه (سودجویانه): یعنی مدیریت، سود را به‌صورت فرصت‌طلبانه دست‌کاری و گزارش می‌کند تا بیشترین منافع را برای خودش کسب کند.
مدیریت سود کارا (سودمند): یعنی مدیریت، سود را با اطلاعات محرمانه و خصوصی که دارد، اصلاح و گزارش می‌کند تا بیشترین منافع را برای سهامداران داشته باشد.
نوسان پذیری سود: عبارت است از انحراف معیار سود عملیاتی تقسیم بر میانگین کل دارایی‌ها
فرضت سود: نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سرمایه

 

1-11   ساختار تحقیق

 

گزارش تحقیق حاضر طی 5 فصل به ترتیب زیر ارائه‌شده است.
فصل اول: در این كلیات تحقیق ارائه مشتمل بر تشریح و بیان موضوع، اهداف و سؤالات تحقیق، روش كلی تحقیق، قلمرو تحقیق، تعاریف عملیاتی واژه‌ها مورداشاره قرار گرفته است.
فصل دوم: در این فصل ادبیات و پیشینه موردبررسی قرارگرفته است. در این فصل پس از ارائه مبانی نظری موضوع تحقیق، تحقیقات مختلفی كه در رابطه با ابعاد مختلف موضوع پژوهش انجام‌گرفته، بررسی شده است.
   فصل سوم: در این فصل به شرح جزییات اجرایی روش تحقیق اختصاص‌یافته است. در این فصل به ترتیب روش كلی تحقیق، جامعه آماری، نمونه آماری، ابزار و روش‌های گردآوری و تحلیل داده‌ها موردبحث قرارگرفته است.
فصل چهارم به توصیف نمونه آماری، توصیف یافته‌ها، تحلیل پیش‌فرض‌ها و نهایتاً تجزیه‌وتحلیل روابط بین متغیرها در راستای فراهم آوردن یافته‌های موردنیاز در استنتاج نسبت به فرضیات تحقیق تشریح شده‌اند.
فصل پنجم: در این فصل به ترتیب مبتنی بر یافته‌های تحقیق، خلاصه یافته‌ها، نتیجه‌گیری، پیشنهادها و نهایتاً محدودیت‌های تحقیق تشریح گردیده‌اند.
 علاوه بر فصول اصلی تحقیق مبتنی بر ساختار فوق‌الذکر، در انتهای این گزارش، پیوست‌ها، منابع و مأخذ مورداستفاده در این تحقیق جهت تدوین ادبیات تحقیق آورده شده است.
 
-Desai and et al
– Mc Nichals