در سالهای اخیرتقاضا برای خدمات عمومی افزایش چشمگیری داشته است این امر به دلیل افزایش جمعیت در شهرهای کشور و همچنین مهاجرت از شهرهای کوچک به کلان شهرها، بویژه به پایتخت میباشد. بعلاوه به دلیل ساختارهای اقتصادی- سیاسی كشور و وجود تنوع فرهنگی در بین اقوام مختلف و نیز پراکندگی جغرافیایی کلان شهرها، همواره سرعت پاسخگویی به نیازها از سرعت رشد نیازها به خدمات عمومی كمتر بوده است. یکی از دغدغه های اساسی این بحث دسترسی عادلانه و بهینه افراد جامعه به کاربریهای کالبدی شهری در مباحث کلان کشور برای رسیدن به توسعه پایدار می باشد.
با توسعه شهرنشینی و تبدیل شهرهای کم جمعیت به شهرهای با جمعیت متوسط و نیز تبدیل شهرهای متوسط به کلان شهرها، چالشهای جدیدی در زمینه مسافتهای طولانی بین محل سکونت و کار یا محل تحصیل بوجود آمده است.در كنار مشكلات جمعیتی عدم تناسب کاربری اراضی و ایجاد کاربریهایی که ارتباطی با هم ندارند مزید بر علت گشته و باعث بوجود آمدن مشکلات عدیدهای شده است.
امروز با تحول در نگرش، بینش و فرهنگ افراد تقاضا برای آموزش افزایش یافته است. آموزش نیروی انسانی كارآمد متخصص و پرورش مردمی آگاه و با فرهنگ سبب بهبود در كیفیت زندگی افراد و افزایش میزان بهره وری و بهره گیری از هر گونه سرمایه گذاری مادی شده است. به طوری كه یكی از مهم ترین وظایف دولت ها گسترش و تعمیم آموزش عمومی و فراهم كردن امكانات آموزشی برای همه افراد یک جامعه می باشد.
موضوع آموزش و پرورش در اكثر جوامع امروزی با هر نظام و سیاستی مورد توجه است و نسبت به سایر فعالیت ها ی اجتماعی در مقیاس جهانی از اولویتی خاص برخوردار است و یكی از ویژگی های توسعه یافتگی را در آموزش وپرورش نیروی انسانیمی دانند.
در برنامه ریزیهای مربوط به مسایل شهری، دسترسی مناسب به خدمات آموزشی از جمله اهداف برنامه ریزان و تصمیم گیران در سطح شهر میباشد. كاربریها و مراکز آموزش از جمله نیاز های اجتناب ناپذیر مردم به منظور دستیابی به دانش و بالابردن سطح سواد جامعه در پاسخگویی به نیازهای جمعیت دانش آموزی میباشد.
پراکندگی مکانی مناسب و توزیع فضایی این مراکز به دلیل اثرات مستقیم در آرامش و آسایش خانواده ها از مهمترین و حساسترین مسایل جامعه محسوب می شود. در همین راستا، در فرایند های مربوط به برنامه ریزی، مکانیابی مراکز آموزشی، مرحله ارزیابی و انتخاب مناسبترین گزینه از میان کاربریهای مختلف از اهم فعالیتها میباشد که با توجه به تراکم جمعیت جوان در هرم سنی موجود در کشور اهمیت آن دو چندان می شود.
سالانه تعدادی از مكان های آموزشی به دلیل مكان یابی نادرستشان تغییر، تعطیل و یا از گردونه فعالیت های موثر آموزشی خارج می شوند. و این موضوع هزینه های جبران ناپذیری را بر اقتصاد كشور تحمیل می نماید.
بر این اساس تجدید نظر در سازمان دهی مكان های آموزشی ساختار بندی و، تغییر موقعیت و …. یكی از دغدغه های مهم وزارت آموزش و پرورش می باشد.
لذا تحقیق حاضر در نظر گرفته شده است تا به این نا به سامانی ها تا حد امكان رسیدگی كرده و از تصمیمات نسنجیده جلو گیری كند بنابراین این تحقیق با انگیزه بهبود خدمات آموزشی صورتگرفته روش اجرا مطالعات کتابخانه ای و میدانی است که یافته ها ومباحث در 5 فصل: فصل اول: کلیات تحقیق، فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق، فصل سوم روش شناسی تحقیق، فصل چهارم یافته های تحقیق و فصل پنجم، نتیجه گیری وپیشنهاد می باشد.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1-بیان مسئله
2-1-اهمیت ضرورت های تحقیق
3-1-اهداف تحقیق
4-1-سوالات و فرضیه های تحقیق
5-1- تعریف واژه ها و مفاهیم
6-1- محدودیتها و تنگناهای تحقیق |
1-1-بیان مسئله
شاخص های عمده بر نامه ریزی روستایی بر مبنای خدمات روستایی شامل خدمات زیربنایی و روبنایی است که خدمات آموزشی از جمله خدمات روبنایی محسوب می شوند که امکان دسترسی به آنها از سایر نقاط نیز امکان پذیر می باشد و با توجه به تحقیق های انجام شده مرتبط با عنوان پژوهش حاضر و در ارتباط با انواع مکان یابی ها ی خدمات آموزشی به نظر می رسدکه در استقرار آنها عوا ملی چون تعداد جمعیت، فاصله از روستا، محیط جغرافیایی، حوزه نفوذ روستاها و…. دخیل باشد. در گذشته گزینش وتعیین مکانها جهت احداث فضاهای آموزشی معمولا بر اساس تجارب روزانه اشخاص، اعمال نظر غیر تخصصی افراد یا گروه های بود که اعتبارات عمرانی جهت احداث آموزشگاه در راستای امکانات موجود از جمله وجود زمین صورت می گرفت که گاه هدر رفتن منابع را به دنبال داشت و وجود تعدادی فضاهای آموزشی بدون استفاده در استانهای مختلف کشور گواه این مدعاست. اجرای طرح مکانیابی و انجام مطالعات بنیادی در نقاط روستایی می تواند منابع و امکانات را به سمت نیازهای واقعی سوق دهد و ارزیابی این مکانهای آموزشی می تواند در بر نامه ریزیهای جدید خدمات و مکانهای آموزشی و رفع معضلات مربوط به تراکم دانش آموزان در نقاط خاص موثر واقع گردد.کمبود نیروی انسانی متخصص وماهر وعدم وجود اعتبارات عمرانی دولت در روستاهای کوچک ( زیر 20 خانوار) زمینه را برای ارائه خدمات به روستاهای کوچک محدود می سازد بنابراین خدمات رسانی خاصه خدمات آموزشی به روستاهای کوچک بر اساس نقاط مر کزی و الویت بندی صورت می پذیرد.بررسی های سازمان یونسکو از طرح مکانیابی فضاهای آموزشی که در سال 1985 در کشور مالزی به انجام رسیده است نشان می دهد، این اقدام بسیار مفید بوده است ومعادل 30% کل بودجه عمرانی آموزش و پرورش برای کشور مالزی صرفه جویی داشته است شهرستان بندر انزلی با مساحت 318/299 کیلومتر مربع بوده و تراکم نسبی جمعیت در بین شهرستان 7/444 نفر و در هر کیلومتر مربع می باشد با توجه به رشد جمعیت در سالهای اخیر و با توجه به اینکه مناطق روستایی از مراکز آموزشی داخل شهر استفاده می کنند
مجاورت روستاهای بخش مرکزی و همچنین محدود بودن مکان استقرار و توزیع خدمات آموزشی در نواحی روستایی سبب تراکم زیاد دانش آموزان در برخی از مدارس گردیده است در واقع بین میزان جمعیت و توزیع فضایی مراکز آموزشی تناسب وجود ندارد به همین دلیل در این تحقیق محقق در نظر دارد ابتدا به بررسی میزان جمعیت و توزیع فضایی مراکز آموزشی بپردازد ؟ و در انتها به ارائه پیشنهاداتی در رابطه توزیع ناسب فضاهای آموزشی بپردازد.
2-1-اهمیت ضرورت های تحقیق
دسترسی همه ساکنین روستا به خدمات آموزشی امری ضروری است اما با توجه به میزان جمعیت دانش آموزی در روستاهای مختلف و پراکندگی روستاها این امر میسر نمی گردد. به نظر می رسد که توزیع خدمات آموزشی شهرستان انزلی متناسب با نیاز روستاییان روستاهای اطراف استقرار نیافته و شرایط مناسب را برای برخورداری از امکانات فراهم ننموده است.
به منظور رفع این کاستی‌ها و سازماندهی فضایی مناسب امکانات و خدمات، اولین قدم، شناخت نابرابری‌ها و شکاف میان مناطق است. کاهش نابرابری میان سکونتگاه ها و مناطق مختلف یک منطقه از مهمترین دغدغه‌های دولتها و مجامع علمی بوده و همواره برای تحقق آن اندیشیده و راهبردهایی طراحی نموده اند؛ بطوری که درسالهای اخیر تاکید بر نابرابری‌های ناحیه ای و سازمان فضایی آن از اولویتهای اصلی تحقیقات جغرافیایی دراغلب کشورها بوده است. در کشور ما نیز همانند دیگر کشورهای در حال توسعه، با تمرکز روز افزون جمعیت در برخی مناطق این مناطق با و مشکلات متعددی مواجه بوده است؛ بنابر این لزوم بررسی رابطه بین خدمات و جمعیت در هر منطقه ای امری ضروری و مهم در توسعه است
3-1-اهداف تحقیق
1-3-1-هدف کلی
این تحقیق در پی دستابی به اهداف زیراست:
تعیین و ارائه الگوی مناسبی از توزیع خدمات آموزشی با توجه به جمعیت است
2-3-1- هدف ویژه و کاربردی
1- ارائه الگوی مناسب خدمات آموزشی در روستاهای محدوده مورد مطالعه.
2- شناخت و تعیین عوامل موثر بر ارائه خدمات آموزشی در محدوده مورد مطالعه.
3- تعیین نارساییها وکمبود ها در توزیع خدمات در محدوده مورد مطالعه.
5- توجه به نقش جغرافیا در مکان یابی خدمات آموزشی.
4-1-سوالات و فرضیه های تحقیق
1-4-1- سوالات تحقیق
1- توزیع مکانی خدمات آموزشی در بندر انزلی چگونه است ؟
2- چه عواملی در توزیع خدمات آموزشی موثرند ؟
3- الگوی بهینه استقرار خدمات آموزشی در روستاهای پیرامونی شهر انزلی چیست؟
2-4-1-فرضیهها ی تحقیق
با توجه به اهداف تحقیق فرضیه های این تحقیق عبارتند از:
1- بین موقعیت مکانی – فضایی روستاها توزیع خدمات آموزشی رابطه وجود دارد
2 – امکانات آموزشی موجود در سطح شهر در نحوه توزیع وتعداد واحد های آموزشی روستاهای پیرامونی موثر بوده است
3 – بین تعداد جمعیت سکونتگاه های روستایی و توزیع فضایی مراکز آموزشی رابطه وجود دارد .
5-1- تعریف واژه ها و مفاهیم
فضا :فضای جغرافیایی بخشی از سطح زمین است که به همراه دورنمایه مادی و اجتماعی به وجود می آید . ( شکوئی، 1378: 118) درحوزه ها ورشته های مختلف به ویژه جغرافی دانان ومعماران وبرنامه ریزان به تعریف فضا پرداخته اند و معانی متعددی برای آن ذکر کرده اند که ازجمله آنها میتوان « فاصله میان نقاط و پدیده ها» و«گستره پیوسته ای که در آن اشیا و پدیدها قرار گرفته وحرکت می کنند. » نام برد.در جغرافیا همراه و توأم با مکان ، فضای جغرافیایی مطرح می شود. که عبارت است از بخشی از زمین و زیست سپهرکه موردسکونت انسان قراردارد وجایگاهی است که زمان بندی زندگی اجتماعی درآن تحقق می یابد. از دید جغرافیایی فضا یک مقوله عینی است در حالی كه از نظر فلسفه مفهومی ذهنی دارد.(پور احمد ،1385 : 193 )
- فضای آموزشی :فضای آموزشی کالبدی است که درآن تعلیم و تربیت دانش آموزان به فعالیت می رسد فضا ی آموزشی به سه قسمت تقسیم می گردد . فضای بسته ، سرپوشیده وباز
- فضاهای بسته : به فضاهای مسقف که با چهار دیواری ، محصورشده باشد . مانند کلاس درس ، نماز خانه ، کارگاه ، آزمایشگاه
- فضای سرپوشیده : به فضاهای مسقف که بدون واسطه دیوار با محوطه باز مدرسه ارتباط دارند ، گفته می شوند . مانند پارکینک
- فضاهای باز: فضاهای بدون سقف که توسط عنصری به نام دیوار محصور شده باشند ومورد استفاده تفریحی ، ورزشی ، وارتباطی دانش آموزان قرارگیرند ، گفته می شود. ( قاضی زاده ، 1372، ص149)
- دوره ابتدایی: آموزش ابتدایی مشتمل بر دوره آموزشی 5 ساله ویژه کودکان رده های سنی 6 تا 11 سال می باشد.
زمانیکه دانش آموزان این دوره را با موفقیت به پایان برسانند. موفق به اخذ مدرک پنجم ابتدایی می شوند.
- دوره راهنمایی: دانش آموزان پس از گذراندن یک دوره پنج ساله و ارتباط با یک معلم درسی، با دوره تحصیلی جدیدی آشنا می شوند. تعداد درسها در مقطع راهنمایی افزایش یافته و هر درس مربوط به یک معلم می باشد.
دانش آموزان این مقطع را ،طی 3 سال به پایان می رسانند.
- دوره متوسطه: مدرسه ای که دانش آموزان در آن تحصیل کنند که بالاتر از دبستان و راهنمایی و پایین تر از دانشگاه می باشد.
- واحد آموزشی: منظور همان مدرسه است که فضایی است شامل عرصه و اعیان که فراگیران (جمعیت واقع در سنین 17-6) در یکی از مقاطع سه گانه اموزشی به تحصیل می پردازند.
توزیع فضایی ( پراکندگی فضایی ) :
مفهوم آن شکل‌گیری پدیده‌ها در سطوح خطی، شبکه‌ای، سطحی و نظایر آن میباشد و در آن تأثیر متقابل فضایی، آمد و شد روزانه از محل کار به محل مسکونی و مسکن موضوعاتی از این قبیل بررسی می‌شود. در واقع چگونگی قرارگیری عناصر، پدیده ها ، نقاط و مکانها برروی سطح کره زمین پراکندگی یا توزیع فضایی نامیده می شود. پراکندگی جغرافیایی از ارکان مهم و عمده مطالعات جغرافیایی بوده و به فهم و ادراک و بررسی خصوصیات موقعیت های جغرا فیایی کمک می کند . بطوررایج جغرافی دانان از شکل ها برای نشان دادن توزیع جغرافیایی پدیده ها در روی سطح زمین یا قسمتی از آن استفاده می کنند. به طور معمول توزیع فضایی دارای سه ویژگی است .
الف) تراکم نسبی: شامل تعداد پدیده ها وعناصرمورد مطالعه ، تقسیم بر مساحت منطقه مورد مطالعه است .
ب) تفرق: بر خلاف تمرکز ، شاخصی است که مقدار پخش یک پدیده و میزان پراکندگی یا تمرکزآن را در یک منطقه یا مکان نشان می دهد .
ج) بافت : طرز قرارگیری هندسی عناصر و پدیده ها را در فضا بافت گویند . که ازجمله آنها می توان بافت خطی ، بافت متمرکز ، بافت متفرق را نام برد .( پوراحمد ،صص 101 -103 )
تحولات جمعیتی : منظور از تحولات جمعیتی تغییرات کاهش یا افزایش جمعیت است که در طی دوره های آماری صورت گرفته است
نواحی روستایی
منظور از نواحی روستایی، قلمرو جغرافیایی است که خارج از محدوده شهرها می باشد و در این تحقیق منظور تمام روستاهای شهرستان بندر انزلی است
6-1- محدودیتها و تنگناهای تحقیق
معمولاً انجام فعالیتهای تحقیقی با محدودیتها و تنگناهایی مواجه است، این تحقیق نیز دارای مشکلاتی به این شرح بوده است:
– عدم همکاری برخی مسئولان و مردم محلی در مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه؛
– مشکل دسترسی به تعدادی از روستاهای محدوده؛
– عدم دسترسی به آمار و داده های جدید و صرف زمان بسیار برای دسترسی به داده ها؛
فرم در حال بارگذاری ...
