:

شهر ها به طور خلاصه توزیع نا متعادل عملکرد ها در سطح شهر ، عدم هماهنگی و فقران تناسب میان رشد واحد های مسکونی و رشد تأسیسات و تجهیزات و خدمات شهری ، بر هم خوردن نظام سلسله مراتبی فضاهای شهری و به دنبال آن شبکه معابر و بالاخره بر هم خوردن شرایط معتدل زیست محیطی با توجه به تمرکز جمعیت ، صنایع و وسایل نقلیه در نقاطی خاص از شهر می باشد.(سید آبادی :4،1379)

 

انسان امروزه قادر است شکل و ترکیب محیط طبیعی را با بهره گرفتن از نیروی فکر و ابزار مکانیکی که در اختیار دارد به شدت دگرگون سازد . توسعه اجتماعی شهر ها می تواند سبب تغییر شکل شهر ها از نظر شکل ظاهری گردد. همچنین توسعه اجتماعی می تواند به نحوی قرار گیرد که آسیب پذیری محیط و تخریب آن توسط انسان را به کمترین حد ممکن کاهش دهد و همچنین بتواند مطلوب ترین شکل استفاده از امکانات طبیعی را برای بهتر زندگی کردن انسان فراهم سازد . بنابراین در توسعه اجتماعی شهر داورزن سه موضوع مهم مورد بررسی قرار گیرد :

 

الف) شناخت کامل ویژگیهای اجتماعی شهر که در این شهر قرار دارد .

 

ب) تأثیر مسائل توسعه ی اجتماعی که می تواند در روند شهر نشینی آینده این شهر تاثیر گذار باشد .

 

ج) پیش بینی تغییرات توسعه اجتماعی که به احتمال زیاد از توسعه شهر ناشی می شود.(مهری :3،1383)

 

برای انجام چنین کارهایی باید با شناخت روند رشد شهر از نظر توسعه اجتماعی در گذشته و بر اساس اطلاعات کافی از زمان حال ، بتوان آینده را پیش بینی کرد .

 

شهر داورزن که در طول حیات خود قبل از اسلام تا ابتدای قرن حاضر رشدی آرام را پشت سر گذاشته و در سال 1376 که به عنوان شهر شناخته شد توسعه اجتماعی در این شهر روندی نسبتاً سریعی به خود گرفته است و با ارتفاع این شهر به شهرستان در سال 1391و استقرار ادارات دولتی در این شهر و همچنین مهاجرت عده زیادی از کارمندانی که در این اداره ها مشغول به کار هستند روند توسعه اجتماعی را در این چند ساله با سرعت بسیار زیادی مواجه کرده است که قطعاًدر توسعه اجتماعی شهر مورد مطالعه تأثیرگذار بوده است .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

کلیات و چارچوب تحقیق

 

 

 

 

 

1-1 بیان موضوع (مسئله ):

 

نخستین شهرهای جهان در حدود 3500 سال پیش از میلاد در مصر ، عراق و پاکستان پدیدار شدند با معیارهای امروزی شهرها در جوامع سنتی بسیار کوچک بودند اما امروز جوامع صنعتی و در حال توسعه به میزان بسیار زیادی شهر نشین هستند .

 

افراطی ترین شکل زندگی شهری امروز در آنچه بعضی ها آنرا کلان شهر نامیده اند نمایان است . در دوران اخیر یعنی آغاز پیدایش جامعه شناسی در معنای جدید خود در سده های هجده و نوزده میلادی ، در کنار موضوعات مهمی مانند انقلاب سیاسی ، انقلاب صنعتی و پیدایش سرمایه داری و سوسیالیسم ، دگرگونی های مذهبی و رشد علم ، یکی از موضوعاتی که توجه جامعه شناسان را به خود جلب کرده ، رشد سریع شهرها یا شهر گرایی بود .

 

ویژگی هایی که جامعه شناسی برای شهر بر می شمارد خود در بردارنده تفاوتهایی است که در روابط اجتماعی موجود در اجتماعی کوچک و جامعه ای بزرگ وجود دارد . در شهرهای کوچک که بیشتر افراد تعلق به گروه های خویشاوندی مشابه دارند و یکدیگر را حتی با اسم کوچک می شناسند ، روابط اجتماعی از نوع روابط نخستین است .

 

ویژگی های روابط نخستین عبارتند از : (( تماس مستقیم ، صمیمانه و رو در روی اعضای گروه با همدیگر ، پیوندهای عاطفی نیرومند ، پایداری و دوام استحکام پیوندهای محبت میان اعضاء از طرف دیگر افراد ساکن در چنین سکونتگاه هایی به سبب غلبه ارزشهای سنتی رفتار سهولت نسبی گردش زندگی و امور نیاز کمتری را به این فضا احساس می کنند .

 

همچنین اشکال سنتی روابط اجتماعی مانند شب نشینی های خانگی و جشن ها مراسم مختلف که در قالب شبکه های خویشاوندی انجام می پذیرد تا اندازه ای نیاز فراغت و تفریح افراد را فراهم می سازد . اما در شهرهای بزرگ نیاز فراغتی و تفریحی نیازمند فضا ها و سازمان های تخصصی است . فرهنگ سراها ، موزه ها ، سینماها و … اماکنی هستند که باید نیازهای اجتماعی جدید را برآورده بسازند . اگر همچین فضاهایی وجود نداشته باشد افراد با مشکلاتی همچون تنهای و افسردگی مواجه هستند . در چنین موقعیتی با زنده سازی سازمان اجتماعی مبتنی بر روابط شخصی و نخستین که متضمن ساختن هویت و احساس تعلق به شهر نیز باشد در دستور کار برنامه ریزان اجتماعی قرار می گیرد . در محله های شهرهای کوچک (( دنیای ساکنان تمام فضای شهری را در بر می گیرد ، دنیایی که مرکز آن میدان ، شهرداری یا بازار روز است )) .

 

در فضاهای کوچک یا محله ها تعاملات اجتماعی از طریق روابط رودر رو و صمیمانه سازمان اجتماعی را می سازند . کالبد انجام این تعاملات به سبب سادگی ، هماهنگی کاملی با چنین سازمانی دارد . به این ترتیب یک نوع یگانگی اجتماعی در سطح جامعه پدیدار  و استوار می گردد . اجتماعی از یک سو وسعت کالبدی فضاهای شهری و پیچیدگی و تخصصی شدن آنها یگانگی اجتماعی کلی از میان می رود .

 

تحقیقات نشان می دهد که ساکنان شهرهای بزرگ خیلی کم با مسئولان ارتباط برقرار می کنند و در اجتماعات محلی یا سازمانی حضور می یابند یا در انتخابات محلی رای می دهند . مواردی که می توان از آنها به عنوان مشارکت مدنی یاد کرد . اینها در حالی است که مشارکت اجتماعی در گروه های داوطلبانه و مدنی توجه به مسائل عمومی و اعتماد اجتماعی شهروندان به یکدیگر که تحت عنوان سرمایه اجتماعی به آنها اشاره می شود .(زبر دست ، 119:1383) .

 

با آنکه از پدید آمدن اندیشه مشارکت در مدیریت دیری نمی گذرد یافته ها نشان می دهد که مشارکت در مدیریت با کامیابی روبرو بوده است . علاوه بر آن چون مشارکت پدیده ای ذهنی می باشد باید در فرهنگ مردم جای خود را پیدا کند . بنیادی ترین اندیشه ساز مشارکت (( اصل برابری مردمان )) است .

 

مشارکت بر اساس فراگردی بودن بر سه ارزش بنیادی تاکید دارد : الف – سهیم کردن مردم در قدرت و اختیار ، ب – راه دادن مردم به نظارت به سرنوشت خویش ، ج – بازگشودن فرصتهای پیشرفت به روی مردم ((رخدادهای زیرین جامعه )) با توجه به این ارزشها این مشارکت می کوشد تا : شنیدن صدای مردم را آسان سازد ، احساس مالکیت را فراهم گرداند ، حاشیه نشینی را از میان بردارد (طوسی ، 4:1385) .

 

 

 

دو طرح عمده برای بهبود زندگی شهری و مدیریت شهری جهانی به قرار زیر است :

 

الف-  افزایش کیفیت معیارهای عملکردهای مدیریت شهری .

 

ب-  تشویق مردم در امور مشارکت شهری .(فلاحی و همکاران ، 4:1388).

 

یکی از مهمترین عناصر تحقق مشارکت در جوامع پیچیده امروزی ، سطح سرمایه اجتماعی است که زیر بنای مشارکت مفید اعضای آن برابر دستیابی به نتایج سودمند برای افراد اجتماع به شمار می رود و با شاخص هایی مانند هنجارها ، قواعد ، تعهد ها و اعتماد متقابل سنجیده می شود .(دلفروز ، 200:1380).

 

به طور کلی ارتباط سازنده ای بین مفهوم سرمایه اجتماعی و مشارکت وجود دارد و هم افزایی این مفاهیم با سرمایه اجتماعی به اثبات رسیده است ، به عبارت دیگر مشارکت از متغیر های بررسی سرمایه اجتماعی است . (خاکباز و همکاران ، 150:1999) .

 

سرمایه اجتماعی اجتماعی مفهومی نوین و نوپا در عرصه مطالعات اجتماعی است ، اما ریشه آن در روابط اجتماعی بشر جای دارد . امروزه این امر مسلم است که با وجود سرمایه اجتماعی که می توان به توسعه ، جامعه مدنی ، معیارهای جهان شمول و بستر زیست اجتماعی دست یافت . چالش هایی که در کشورهای جهان سوم وجود دارد دگرگونی هایی در جامعه به وجود می آورد . که این چالش ها روندی مستقیم بر سرمایه اجتماعی می گذارد . تعاریف متعددی از سرمایه شده است که مفهئمی جدید است که از سالهای 1990 برای نخستین بار از سوی جامعه شناسان از جمله (توکویل ، بوردیو، کلمن، پاتنام و …) مطرح شده است . (اختر محققی،1385: 10-14).

 

در زیر به چند تعریف از نظر جامعه شناسان اشاره می شود :

 

فوکویاما: توانایی افراد برای همکاری و تعاون با هم برای اهداف عمومی در گروه ها یا سازمانها .

 

برهم رایان : بافتی از ارتباطات تعاونی شهروندان که به یکدیگر برای رفع مشکلات کمک می کند .

 

پورتس : توانایی افراد برای منافع پایدار از طریق عضویت در شبکه های اجتماعی یا ساختار اجتماعی دیگر .

 

پاتنام : سرمایه اجتماعی را ارتباط های افقیبین افرادی می داند که در جهت کسب منافع متقابل را در اجتماع تقویت می کند . بنابر این تعاریف سرمایه اجتماعی یک دسته از کنش های اجتماعی است که یا خود با دوام هستند یا بر روی آنهایی که با دوام هستند تاثیر می گذارند . با جمع بندی این نظریات می توان سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از هنجارها ، شبکه ها ، ارزشها و درکی دانست که همکاری در درون گروه ها و بین گروه ها را در جهت کسب منافع متقابل تسهیل می کند .(شریفیان ، 6:1380)

 

سرمایه اجتماعی می تواند در سه سطح با توجه به مشخصه هایی نظیر اعتماد ، همکاری ، همدلی و احساس مسئولیت مورد بررسی قرار گیرد .

 

الف- سطح فردی یا خرد مثل همکاری و رابطه دوستانه افراد با یکدیگر .

 

ب- سطح گروهی یا میانه مثل همکاری خود جوش هیئت عزاداری .

 

ج- سطح اجتماعی یا کلان مثل عملکرد نهادهای دموکراتیک .(توکلی و همکاران ، 148:1387)

 

1-2 سوالاتی را که در این تحقیق می توان بیان کرد، عبارتند از :

 

1- آیا فضای شهری با ویژگیهای کالبدی به سرمایه اجتماعی شهر مورد نظر تاثیر خواهد داشت؟

 

2- آیا بین ویژگیهای فردی و اجتماعی و فرهنگی شهروندان با سرمایه اجتماعی رابطه ای وجود دارد ؟

 

3-آیا میان ویژگیهای اقتصادی ساکنین با سرمایه اجتماعی شهر مورد مطالعه رابطه ی مستقیم وجود دارد ؟

 

1-3 بیان فرضیه

 

فرضیه پیشنهادی است که در محک آزمایش علمی سنجیده می شود که درست بودنش یا نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد ( نبوی، 54:1373) لذا منظور تعیین مسیر و هدایت تحقیق با هدف ارائه راهکارهای صحیح و منطقی فرضیه های زیر مطرح می گردند :

 

1-  به نظر می رسد که فضای شهری و ویژگی های کالبدی تاثیر زیادی بر سرمایه اجتماعی محدوده های منتخب گذاشته است .

 

2-   به نظر می رسد که بین ویژگی های فردی و اجتماعی و فرهنگی شهروندان با میزان سرمایه اجتماعی رابطه معنا داری وجود ندارد .

 

3-   به نظر می رسد میان ویژگی های اقتصادی ساکنین و بافت های منتخب با سطح سرمایه اجتماعی شهروندان رابطه مستقیمی وجود دارد .

 

1-4 روش تحقیق

 

بر اساس اهدافی که برای تحقیقات علمی تعریف می شود انواع تحقیقات به تحقیقات بنیادی ، کاربردی و عملی تقسیم می شود .

 

تحقیقات بنیادی : این تحقیقات در جستجوی کشف حقایق و واقعیت ها و شناخت پدید ه ها و اشیاء بوده ، که مرزرهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهند و قوانین علمی را کشف نموده ، به تبیین ویژگی ها و صفات یک واقعیت می پردازند .

 

 این تحقیقات بر اساس روش تحلیلی به دو دسته تقسیم می شوند :

 

الف- تحقیقات بنیادی تجربی : تحقیقاتی هستند که داده ها و اطلاعات اولیه با بهره گرفتن از روشها و تکنیک های آماری و معیارهای پذیرفته شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد .

 

ب- تحقیقات بنیادی نظری : تحقیقاتی هستند که اطلاعات و مواد اولیه تحقیق به روش کتابخانه ای گردآوری می شوند و سپس به روش های مختلف استدلال و مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار گرفته نتیجه گیری می شود .

 

تحقیقات کاربردی : تحقیقاتی هستند که با بهره گرفتن از نتایج تحقیقات بنیادی برای رفع نیازمندی های بشر مورد استفاده قرار می گیرند .

 

تحقیقات علمی : این تحقیقات را باید تحقیقات حل مسئله یا حل مشکل نامید، زیرا نتایج آن مستقیماً برای حل مسئله به کار گرفته می شود .

 

براساس ماهیت و روش ، تحقیقات علمی را می توان به 5 گروه تقسیم بندی کرد که عبارتند از : تحقیقات تاریخی ، توصیفی ، همبستگی ، تجربی و علمی .

 

با توجه به هدفی که این تحقیقات دنبال می کنند ، می توان آنرا جزء تحقیقات کاربردی دسته بندی نمود و بر اساس ماهیت و روش در گروه تحقیقات توصیفی قرار می گیرد .

 

در تحقیقات توصیفی ، محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و وضع موجود مورد بررسی قرار میگیرد ، ویژگی ها و صفات آن مورد مطالعه و عندالزوم ارتباط بین متغیر ها را بررسی می نماید (مهر پویان ، 6:1385).

 

 

 

1- 5 روش گردآوری اطلاعات:

 

گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق یکی از اساسی ترین مراحل تحقیق می باشد و بطور کلی روش های گردآوری اطلاعات را به دو طبقه تقسیم کرد . روش های کتابخانه ای و روش های میدانی .

 

روش هایی که در این تحقیق استفاده می شود بصورت زیر می باشند :

 

 

• جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از مطالعه کتابها و پایان نامه ها ، مجلات و روزنامه ها و تهیه فیش از هر کدام .

 

• جمع آوری اطلاعات از طریق عکس های هوایی و نقشه ها

 

• جمع آوری اطلاعات از طریق آمارنامه ها و اسناد .

 

• استفاده از رایانه و شبکه های جهانی وب .

 

• جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه با مسئولین شهر

 

• جمع آوری اطلاعات بصورت میدانی و مشاهده

 

1-6 پیشینه تحقیق

 

اولین مقاله در زمینه سرمایه اجتماعی مربوط است به هانیفان که در سال 1916 نوشته است . هانیفان در مقاله خود بیشتر ابعاد انسانی و تربیتی سرمایه اجتماعی را مد نظر قرار داد، ولی به نظر می رسد بنیاد اصلی بحث سرمایه اجتماعی را باید در نوشته های پاتنام و جیمز کلمن و بوردیو دنبال کرد .(موسوی ، میر طاهر: 69 )

 

1-3-زاهدی و همکاران (1387) در مقاله خود با عنوان (رابطه سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی )به رابطه مستقیم سرمایه اجتماعی با رفاه اجتماعی پرداخته است . در این مقاله که روش آن بر اساس پیمایش و ابزار پرسشنامه ای برای گرد آوری اطلاعات استفاده کرده اند به این نتیجه رسیده اند که سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی هر دو کلاهای عمومی اند و سرمایه اجتماعی در شکل مفید و متوازن آن منجر به افزایش کارایی و افزایش حجم توسعه و به تبع آن افزایش رفاه خواهد شد و همه از آن سود خواهند برد .

 

2-3- فیروز آبادی و همکاران (1385) در مقاله ای تحت عنوان سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی – اجتماعی در کلان شهر تهران به این موضوع که چه رابطه ای بین سرمایه اجتماعی و عناصر تشکیل دهنده آن در سطح تحلیل مناطق و میزان توسعه یافتگی مناطق در شهر تهران وجود دارد پرداخته اند که در این مقاله از روش پیمایشی و جامعه آماری ، پرجمعیت شانزده سال به بالای مناطق تهران با نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم 1759 نفر در سطح مناطق بیست و دو گانه تهران استفاده کرده اند . نتیجه این مطالعه رابطه مثبت بین سرمایه اجتماعی و توسعه یافتگی می باشد . همچنین این مقاله نشان دادکه ساز و کارهای انجام کنش جمعی در مناطق با یکدیگر تفتوت دارد در حالی که مناطق توسعه یافته تر از ساز و کارهای رسمی برای این منظور استفاده می کنند . در مناطق کمتر توسعه یافته کنش جمعی نیازمند نهادهای اجتماعی غیر رسمی است که بالاتر بودن میزان مشارکت های غیر رسمی مذهبی در این مناطق گواهی بر این موضوع است . همچنین در این مقاله بیان می کند که در تدوین سیاست ها و برنامه های شهری باید به نقش و تاثیر عوامل اجتماعی توجه کرد.

 

3-3- موسوی و همکاران (1390) در مقاله خود با موضوع (تحلیل فضایی سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری مورد :شهرهای استان آذربایجان غربی) به تحلیل و بررسی این موضوع پرداخته است. با توجه به اهداف تحقیق و مولفه های مورد بررسی نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی توصیفی ، تحلیلی و همبستگی است . نتایج بررسی نشان داده که میزان نا برابری های شهری در شاخص های توسعه پایدار 33/1 بوده است که بیانگر شکاف بین شهرهای استان در مولفه های توسعه ی پایدار شهری است . به علاوه اینکه توزیع فضایی سطوح توسعه نیز حاکی از توسعه خیلی پایین اکثر شهرهای استان بوده است . دیگر اینکه به لحاظ توسعه ی کلی الگوی فضای ناحیه ای در استان الگوی مرکز پیرامون است . یعنی هر قدر به طرف شهرهای بزرگ به لحاظ جمعیتی ، اداری و اقتصادی نزدیک تر شویم شهرهای توسعه یافته تر می شوند و این به خاطر کوچک بودن شهرهای استان و در نزدیکی قرار گرفتن به مرکز استان می باشد . وجود برنامه ریزی از بالا به پایین در ساختار برنامه ریزی کشور و منطقه نیز بر محرومیت مناطق و شهرهای کوچک پیرامونی افزوده است . بر اساس بررسی میدانی که در این مقاله صورت گرفته است ، نشان می دهد که بالا ترین میزان سرمایه اجتماعی در شهر مهاباد بوده با (6/76) درصد و کمترین میزان مربوط به شهر فیرورق از شهرستان خوی در حدود (4/48) درصد بوده است .

 

4-3- ردادی(1391) در مقاله خود با موضوع کارکرد های سرمایه اجتماعی ، ابتدا به تعریف سرمایه اجتماعی پرداخته و سپس به بررسی دو نوع سرمایه اجتماعی درون گروهی و پیوندی پرداخته است و در ادامه به بررسی کارکرد های آن پرداخته است . بر اساس یافته های که از این مقاله بدست می آید این است که نتیجه دو نوع سرمایه اجتماعی ،افزایش همکاری و تسهیل امور و کاهش هزینه ها از یک سو ، و انسجام و همبستگی میان اعضای جامعه برخوردار از سرمایه اجتماعی از سوی دیگر است. هر دوی این امور ، اهمیت فوق العاده ای برای جامعه دارند و به خصوص نظام سیاسی ، نیازمند این دو کارکرد است . دولت ، نیاز دارد که هزینه های اجرای سیاست ها را در جامعه کاهش دهد . این سیاست ها را به راحتی اجرا کند . میان اعضای جامعه انسجام و پیوستگی حفظ شود . این اهداف همگی از گسترش سرمایه اجتماعی در جامعه حاصل می شوند .

 

5-3- اردشیری و همکاران (1392)  در پژوهشی که به انجام رسانده اند به بررسی نقش و جایگاه ساختار کالبدی محله های شهری بر شکل گیری سرمایه اجتماعی پرداخته اند . که ماهیت مطالعات حاضر از نوع کاربردی بوده و روش مورد استفاده در آن ، روش توصیفی – تحلیلی است . هدف این مقاله ، بررسی نحوه تاثیر گذاری کالبد فیزیکی محلات شهری در شکل گیری روابط اجتماعی و تبیین نقش آن به عنوان یکی از موثر ترین عوامل در بهبود سرمایه اجتماعی است . نتیجه این تحقیق نشان می دهد که میان شکل گیری روابط اجتماعی درون شبکه در محله ، که موجبات شکل گیری سرمایه اجتماعی را فراهم می آورد ، با میزان پایداری محله ارتباط تنگاتنگی وجود دارد . در محله هایی که “مناسبات اجتماعی” در طول سالیان سال به واسطه “روابط چهره به چهره” میان ساکنان شکل گرفته است، درجه بالا تری از ” اعتماد “،” امنیت “،”کنش متقابل “،” همبستگی “و”انسجام اجتماعی ” وجود دارد . در این محله ها افراد تمایل بیشتری به “مشارکت” در امور مربوط به محله خود نشان می دهند ; چرا که نسبت به محل زندگیشان احساس ” غرور “، ” تعلق ” و ” هویت ” دارند .

 

بنابر این می توان گفت محله هایی که از درجه بالای سرمایه اجتماعی برخوردارند ، شکل می گیرد . بدین ترتیب اگر به طور خلاصه ، کالبد را وسیله ای بدانیم که به واسطه سازماندهی روابط متقابل در یک محله موجبات شکل گیری سرمایه اجتماعی را فراهم می آورد، آنگاه می توان ویژگیهای کالبدی ای را بر شمرد که تقویت کننده مناسبات اجتماعی باشند .

 

در مورد تحلیل فضایی ، سرمایه اجتماعی در شهر داورزن هنوز هیچگونه تحقیقی انجام نگرفته است و اگر هم انجام شده است هیچ اطلاعاتی نیز وجود ندارد .

 

1-7  اهمیت موضوع و ضرورت انجام تحقیق

 

یکی از مهمترین عناصر تحقق مشارکت واقعی در جوامع پیچیده امروزی ، سطح سرمایه اجتماعی در جامعه است که زیربنای مشارکت مفید اعضاء آن برای دستیابی به نتایج سودمند برای فرد و اجتماع به شمار می رود و با شاخص هایی مانند هنجارها ، قواعد ، تعهدات ، و اعتماد متقابل سنجیده می شود ( دلفروز، 1380). بطور کلی ارتباط سازنده ای بین مفهوم سرمایه اجتماعی و مشارکت مدنی و اجتماعی وجود دارد و هم افزایی این مفاهیم با سرمایه اجتماعی به اثبات رسیده است . به عبارت دیگر مشارکت از متغیرهای بررسی سرمایه اجتماعی است . سنجش سرمایه اجتماعی مقوله ای است که برای کاربردی شدن سرمایه اجتماعی در سیاست گذاری ها و امکان بررسی ارزش افزوده ناشی از سرمایه گذاری و پرداختن به این مفهوم ، باید عملی شود . تنها با این کار می توان متوجه شد سیاستگذاری ما چقدر بر سرمایه اجتماعی

 جامعه افزوده یا کاسته است همچنین بررسی و تحلیل ارتباط این مفهوم و دیگر مفاهیم حوزه اجتماع ضرورت دارد (شجاعی ، باغینی و همکاران ، 1387) . در این راستا برنامه ریزان شهری می توانند با ایجاد و اصلاح این فضاها برای رفع نیازهای خاص کاربرانشان اقدام کنند که در نهایت به ایجاد سرمایه اجتماعی بین شهروندان منجر خواهد شد . با توجه به نقش دولتها در حیات اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی ملت ها ، به ویژه در کشورهای در حال توسعه و حضور غالب و مسلط دولتها به دلیل وجود نظام متمرکز در این کشورها،  سرمایه اجتماعی می تواند در فرایند توسعه این کشورها نقش اساسی داشته باشد . ایده افزایش مشارکت مردمی به ویژه در شهرها که به نوعی پاسخی به شکست برنامه ریزی ها و سیاستهای اقتصاد قدیم بود، بخش جدایی ناپذیر سیاست های توسعه ای جدید شده است (سلیمانی ، 1387). در کشورهایی همانند ایران که پیشینه ای طولانی و نیز تنوع فرهنگی و قومی و تفاوتهای جغرافیایی گسترده ای دارند ، زمینه و بستر بسیار مستعد و گسترده ای برای بسط سیاست گذاری های غنی سازی روابط اجتماعی و سرمایه اجتماعی وجود دارد . همه بررسی های محققان جهان موید تاثیر مثبت سرمایه اجتماعی و رشد و توسعه اقتصادی و اجرای بهتر طرح های توسعه ای است . روش اثبات این موضوع به ویژه در کشورهای در حال توسعه که اعتماد و همکاری کمتری در جوامعشان وجود دارد ، انجام بررسی های تجربی است که این امر می تواند محققان و سیاستگذاران را در برنامه ریزی های آتی برای ارتقاء یا اتخاذ رویکردهای مناسب با این اهداف یاری دهد . سرمایه اجتماعی بسترساز گسترش مشارکت مردمی در همه عرصه هاست . گسترش سرمایه اجتماعی می تواند تسهیل کننده خوبی در این عرصه باشد و بنابراین ، در این بخش اهمین بسیاری دارد و توجه به شاخص ها و مولفه های آن و ارتقای سطح سرمایه اجتماعی در این جوامع و ذی نفعان این بخش ، نقش مهمی در پیشبرد اهداف آرمانی این بخش حیاتی ایفا می کند .

 

1-8  هدف از تحقیق

 

1- شناسایی نقش مولفه ها و عوامل فضایی در شکل گیری سرمایه اجتماعی در فضاهای شهری می باشد .

 

2-  تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی در شهر داورزن می باشد.

 

3-  تحلیل نقش ویژگی های کالبدی در کیفیت سرمایه اجتماعی در فضای شهری می باشد.

 

4-  تحلیل نقش ویژگی های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در کیفیت سرمایه اجتماعی در فضای شهری می باشد.

 

5-  تحلیل تفاوتهای فضایی سرمایه اجتماعی در بافتهای شهری داورزن می باشد.

 

1- 9  مشکلات تحقیق

 

داشتن سرزمین مستقل از نظر سیاسی این حق را برای دانش پژوهان ایجاد می کند تا برای بهبود وضع جامعه ای که در آن زندگی می کنیم تلاش بیشتری را انجام دهند . بطور طبیعی در ادامه هر کار تحقیقی مشکلاتی وجود دارد ، بسی که ارزش کار به شیرینی همین مشکلات است که در آینده به کار می آید .

 

آنچه امروز تلاش می کنیم تا تنگناهایی را در سرزمین بومی خود جستجو کنیم ، شاید نتیجه ی نبود برنامه ریزی هایی است که در گذشته وجود داشتند و سهل انگاری هایی که سبب بسیاری از مشکلات شده است . همین عوامل در طی انجام پروژه تحقیقی به فراوانی  یاد  شده است .

 

اطلاعات زیادی وجود دارد اما تنها ذهن و خاطره پیشکسوتان تاریخ جامعه و در قالب خاطرات جمع شده است و جمع آوری آن به دلیل پراکندگی و گاه نبود استنادات علمی به کار را دشوار ساخته است .

 

برخی اطلاعات به دلیل محرمانه بودن آن در اختیار افراد قرار نمی گیرد .

 

در سازمانها و ادارات نقشه هایی که به کار می رود گاه بسیار قدیمی است که مورد استفاده حال حاضر آنان واقع می شود و گاه بصورت منسجم و یکدست نیست و این در حالی است که همه ی اینها در اختیار محقق قرار نمی گیرد و مهمترین مشکل این تحقیق نبود کتابها و رسانه هایی در این مورد است .

 

 

• مشکل در تهیه اطلاعات و عدم دسترسی آسان به منابع

 

• به روز نبودن برداشتهای کاربری اراضی شهری

 

1-10 واژه ها و مفاهیم کلیدی به کار رفته در تحقیق (trtminology )

 

شهر: محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی بخش واقع شده و از نظر بافت ساختمانی ، اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگی های خاص خود است . بطور کلی که اکثر ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب ، تجارت ، صنعت ، کشاورزی ، خدمات و فعالیتهای اداری اشتغال دارند ، در زمینه خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردار است . کانون مبادلات اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود به شمار می آید ، تعیین محدوده ی شهر به پیشنهاد شورای شهر و تصویب وزارتخانه مسکن و شهرسازی کشور می باشد .(فرید ، 37:1371) .

 

توسعه شهری : توسعه شهری عبارت است از گسترش هماهنگ و متعادل سطح اختصاص داده شده به ساختمان های مسکونی در یک شهر یا سطوح مورد نیاز کاربری ها و همچنین این سطح به تاسیسات ، امکانات و تجهیزات مورد نیاز و در سطحی استاندارد و قابل قبول (قربانی ، 5:1374) .

 

سیمای شهر : تمام عواملی از شهر که به دیده می آید و چشم قادر به تماشای آن است ، تمام این عوامل انفرادی و خاصه در حالتی که به صورت پیوسته و دسته جمعی عمل می کنند  را سیمای شهر گویند . به عبارت دیگر ، تصویر و ترکیبی از شهر را که توسط عوامل متعددی مانند خصوصیات کالبدی(فیزیکی) و قابل رویت شهر از قبیل اندازه ، شکل ، سبک ارتفا, ، حجم و سایر ویژگی های ظاهر و فضای کالبدی و مناظر حاصل از فضاهای پر و خالی و نیز ترکیبی از آن ، فضاهای کالبدی و بطور کلی همه عوامل عناصر فضاهایی که توسط یک ناظم قابل مشاهده هستند و عبارتی از آن عکس تهیه کرد ، سیمای شهر خوانده می شود (سلطان زاده،313:1365)

 

مورفولوژی شهری : مطالعه نظام یافته از فرم ، شکل و طرح حوزه های شهری است که در بعضی از موارد به این تعریف رشد و کارکرد شهر نیز افزوده می شود . اساس مهم مورفولوژی شهری را کیفیت کاربری زمین تشکیل می دهد بدین سان که تراکم واحدهای مسکونی یا پراکندگی آنها در سطح گسترده شهر ، منطقه صنعتی شهر بخش ویژه انبارها و عمده فروشی ، هسته های فرعی شهر ، مراکز خرید ، خیابانها ، کوچه ها ، پارک ها و … از عوامل مهم مورفولوژی شهری است ، کارکرد شهری مورفولوژی شهرها تاثیر تعیین کننده ای دارند ، بطوری که هر کدام از آن کارکردهای شهری مورفولوژی و چشم انداز خاصی می آفرینند (شکوئی ، 1373: 258-256).

 

محدوده خدماتی : محدوده هایی از اراضی شهری است که شهرداری در آن محدوده وظیفه ارائه خدمات شهری را به عهده دارد .(مهندسین مشاور فر-افراز ، 40:1373) .

 

محدوده یا حریم استحفاظی : موضوع زمین شهری عبارت است از حریم مصوب شهرها که بزرگتر و در برگیرنده ی محدوده قانونی بوده و اجرای ماده 99 قانون شهرداری تعیین شده یا می شود .چنانچه محدوه نهایی مشخص شده در طرح مصوب جامع یا هادی شهر بزرگتر از محدوده قانونی مصوب شهر و در شهرهای دارای حریم مصوب بزرگتر از حریم شهر باشد ، محدوده ی نهایی طرح های مذکور حریم استحفاظی محسوب خواهد شد . در این صورت انجام اقداماتی از قبیل صدور پروانه ساختمانی ، مساحت زیر بنا و …  موضوع آئین نامه مربوط به استفاده از اراضی و احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوه قانونی و حریم شهرها مصوب 1355 بر روی اراضی حد فاصل بین محدوده قانونی یا حریم مصوب شهر و محدوده ی نهایی طرح های مذکور بر اساس مقررات آئین نامه مذبور و با رعایت تقسیمات شورای عالی شهر سازی صورت خواهد گرفت (شمس،127:1382) .

 

عناصر شهری : بناها و مجموعه های خاصی را که دارای عملکردی مشخص باشند ، عنصر شهر گویند . مانند : مسجد ، حسینیه ، معبد ، کلیسا، بازار ، میدان ، حمام و …

 

واحد شهری : یک واحد شهری از تقسیم شهر و اجزای کوچکتر بوجود می آید که می توان آنرا هسته یا واحد همسایگی یا واحد اولیه یا زیر محله نامید و واحد بزرگتر از آنرا سلول یا محله نام گذارد که خود از چند هسته یا واحد همسایگی تشکیل می گردد .(وزین ،1384: 21-20)